The floor is yours

Een klassengesprek sturen met een slok koffie en een handgebaar

Leerkrachten op de basisschool blijken over een breed repertoire aan handelingen te beschikken waarmee ze klassengesprekken kunnen ondersteunen. Met simpele acties als blikrichtingen, gebaren en zelfs het nemen van een slok koffie, kunnen leerkrachten het verloop van een klassengesprek beïnvloeden. Dat blijkt uit onderzoek van promovenda Annerose Willemsen. Aanbevelingen aan het adres van leerkrachten voor het houden van klassengesprekken zijn tot nog toe algemeen gebleven. Op basis van Willemsens onderzoek kunnen deze verder worden gespecificeerd. Zo is niet elke ‘open vraag’ even open en hebben verschillende varianten ook een verschillend effect op de responsen van de leerlingen: de ene open vraag leidt wel tot een gesprek, terwijl de andere open vraag enkel korte responsen uitlokt.

Willemsen doet in haar proefschrift verslag van gedetailleerd interactieonderzoek naar de wijze waarop basisschoolleerkrachten ruimte voor discussie bieden bij geschiedenislessen in groep 6. Voor het onderzoek vroeg ze leerkrachten op basis van de teksten in het tekstboek een klassengesprek met de leerlingen te houden in plaats van hen individueel verwerkingsopdrachten te laten maken. Productieve klassengesprekken bieden leerlingen de kans om gezamenlijk begrip te construeren en hun individuele cognitieve processen te versterken. Om tot dergelijke gesprekken te komen, moeten leerkrachten ervoor  zorgen dat leerlingen langere tijd het woord nemen, gezamenlijk denken en op elkaar reageren. Tot nog toe waren aanbevelingen aan leerkrachten voor het houden van klassengesprekken vrij algemeen. Willemsens proefschrift voorziet in de behoefte aan gedetailleerd inzicht in het gedrag van leerkrachten tijdens deze gesprekken.

Willemsen toont aan dat leerkrachten, zonder uitgebreide instructie te hebben genoten, een breed repertoire aan handelingen vertonen waarmee ze klassengesprekken kunnen ondersteunen. Zo wijst het deelonderzoek naar ‘open en authentieke vragen’ uit dat de ene open vraag leerlingen veel vrijheid geeft en daadwerkelijk leidt tot een discussie, terwijl de andere open vraag veel meer sturing geeft en enkel korte antwoorden genereert. De andere deelonderzoeken onthullen details van gedrag waarmee leerkrachten hun leerlingen aanmoedigen uitingen uit te breiden of op elkaar te reageren. Behalve deze nuanceverschillen binnen bepaalde handelingstypen toont Willemsen met haar onderzoek aan dat leerkrachten klassengesprekken kunnen ondersteunen met minder voor de hand liggende middelen zoals blikrichtingen en gebaren en zelfs met het nemen van een slok koffie op een moment waarop de leerkracht normaliter de beurt zou nemen. Met deze inzichten kunnen leerkrachten verder bewust bekwaam worden gemaakt.

Proefschrift: http://hdl.handle.net/11370/71af9de8-a897-4fb3-adee-10b46a6828b7