Een moleculenbouwer
De ogen van de kersverse Nobelprijswinnaar zijn vol opwinding en emotie. Ze stralen, van plezier in zijn werk, levenslust en energie. En ze glanzen van ontroering. Gevoelens van ongeloof, blijdschap en dankbaarheid strijden zichtbaar om voorrang. Het is Ben Feringa ten voeten uit: een briljant en gepassioneerd wetenschapper, maar ook een warm en gevoelig mens.
Talent en Inspiratie
Op de vraag wat zijn geheim is, blijft het even stil. Dan: ‘Ik heb het voorrecht om met de meest getalenteerde jonge mensen samen te werken. Het is een team mensen uit achttien verschillende landen die op zoek zijn naar wetenschappelijke uitdagingen en denken: wat is hier nou de échte vraag?’
‘Ik heb het voorrecht om met de meest getalenteerde jonge mensen samen te werken.'
Aan eerste- en tweedejaars studenten geeft hij al meer dan 30 jaar college. ‘Eigenlijk is dat toch ons métier, studenten enthousiast maken,’ vindt hij. Zo werd hij zelf als derdejaars student gegrepen door zijn hoogleraar Hans Wijnberg. ‘Hij inspireerde me originele dingen te doen, over grenzen te kijken. In zijn lab maakte ik voor het eerst een nieuw molecuul. Dat gaf zo’n enorme kick: je eigen molecuul, je eigen wereld bouwen.’
Blij in Groningen
In 1988 volgde Feringa zijn leermeester op. Hij heeft geprobeerd de sfeer te behouden: ‘Wijnberg zat vol ideeën, pakte graag nieuwe dingen aan en wist mensen enthousiast te maken. Hij behandelde de studenten als volwaardige partners in het onderzoek. Op het hele organisch-chemisch lab hing een sfeer van ambitie; De beste willen zijn. Het is belangrijk een omgeving te creëren waarin mensen werken die echt aan het front van de wetenschap staan, over grenzen willen.’ Geografische grenzen overschrijden vindt hij persoonlijk minder interessant: ‘Ik ben ongelooflijk blij dat ik in Groningen ben gebleven.’
‘Four wheel drive’ moleculair autootje
Hij is een moleculenbouwer, vertelt Feringa: ‘Ik probeer slimme moleculen te maken. Een bewegend molecuul maken is op zich niet zo moeilijk, maar het gaat erom dat je het kunt bestúren, dat je controle hebt over wat er gebeurt. Hetzelfde geldt voor katalysatoren, moleculen die de ene stof helpen omzetten in de andere. Je wilt dat alleen dat ene product zich vormt en niet een ratjetoe van moleculen.‘ Feringa bedrijft daarmee nanotechnologie: bouwen met moleculen op een schaal van éénmiljoenste millimeter, de nanometer. Ongelooflijk klein en toch lukte het hem in 1999 een door licht aangedreven moleculaire motor uit te vinden. Een spectaculaire vondst, die wereldwijd de aandacht trok. En in 2011 haalde hij de cover van het wetenschappelijk tijdschrift Nature met zijn ‘four wheel drive’ moleculaire autootje.
Speeltuin voor de wetenschap
De Nobelprijswinnaar is een pleitbezorger van fundamenteel onderzoek: ‘Er zijn vragen waarbij het antwoord en de route ernaartoe al nagenoeg bekend zijn. Het moet alleen nog even ingevuld worden. Maar helemaal aan de andere kant van het spectrum liggen de echte uitdagingen, waar de route onbekend is, waar je zelfs de vraag eigenlijk niet precies weet en het antwoord al helemaal niet. Dat zijn de meest spannende. Maar ook de moeilijkste. Soms vind je heel verrassende dingen, maar je moet bij dit – fundamentele – onderzoek je ogen onderweg goed openhouden en vooral niet te bang zijn de grenzen op te zoeken. Universiteiten zijn een plek waar rebelse ideeën kunnen ontstaan, waar een grote vrijheid van denken is. Ze moeten een speeltuin voor de wetenschap zijn en blijven. Maar natuurlijk wel op internationaal topniveau.’
Laatst gewijzigd: | 20 april 2021 10:00 |