De kracht van beweging

Je trekt je jas aan, pakt je tas en loopt de deur uit. Zonder erbij na te denken. Even naar de supermarkt, de bushalte of een wandeling in het park. Maar wat als elke stoep, verkeersovergang of wegwerkzaamheden ineens grote obstakels vormen?

_{Tekst: Djoeke Bakker, Ubbo Emmius Fonds / Foto’s: Reyer Boxem}

Voor mensen die afhankelijk zijn van een rolstoel, rollator of ander hulpmiddel is mobiliteit allesbehalve vanzelfsprekend. Het gaat niet alleen om afstand afleggen, maar ook om gezonde fysieke activiteit, vrijheid en zelfstandigheid. Hoe toegankelijk is onze samenleving echt? Bewegingswetenschapper Riemer Vegter onderzoekt die vraag samen met collega’s van het UMCG en de Faculteit Ruimtelijke Wetenschappen. Het project, Disabled City, wordt gefinancierd vanuit het M20-programma van het Ubbo Emmius Fonds. De onderzoekers kijken naar de invloed van hulpmiddelen, fysieke belasting en infrastructuur op de bewegingsvrijheid van mensen met een beperking.

Toegankelijkheid is meer dan techniek

Toegankelijkheid wordt vaak uitgedrukt in cijfers: hoe breed een deur is, hoe steil een brug, hoeveel liften een gebouw heeft. Maar volgens Vegter is mobiliteit veel complexer dan dat. ‘Mobiliteit gaat niet alleen over meten en plannen,’ legt hij uit. ‘Het draait om vrijheid. Om het gevoel dat je ergens welkom bent. Een rolstoelgebruiker kan op papier misschien een bushalte bereiken, maar als de stoep vol hobbels zit of de buschauffeur geen tijd neemt om te helpen, is dat in de praktijk geen echte toegankelijkheid.’

Daarom kijken de onderzoekers niet alleen naar infrastructuur, maar ook naar hoe mensen zich daadwerkelijk bewegen in hun omgeving. Welke routes kiezen zij? Waar lopen ze vast, en waarom? Om daar achter te komen voeren ze zogenoemde ‘walk-along interviews’ uit: gesprekken terwijl deelnemers zich door hun eigen leefomgeving bewegen. Door GPS-gegevens, observaties en persoonlijke gesprekken te combineren, krijgen de onderzoekers beter inzicht in de barrières en keuzes die mensen maken.

Mobiliteit verschilt per gemeente

Een andere belangrijke factor is het beleid van gemeenten. In Nederland zijn gemeenten verantwoordelijk voor het verstrekken van mobiliteitshulpmiddelen, zoals rolstoelen. ‘Je zou verwachten dat elke gemeente dezelfde keuzes maakt op basis van dezelfde informatie,’ vertelt Vegter. ‘Maar in de praktijk zien we grote verschillen.’ Met het onderzoek wil hij gemeenten handvatten bieden om beter onderbouwde besluiten te nemen die gezonde mobiliteit bevorderen. ‘Soms kun je iets verbeteren aan de kant van het hulpmiddel, soms juist aan de kant van de openbare ruimte,’ legt hij uit. ‘Uiteindelijk is dat beter voor de gebruiker én voor de samenleving.’

Vrij bewegen is persoonlijk

Wat iemand nodig heeft om zich vrij te voelen, verschilt sterk per persoon. De een wil zonder moeite door een winkelcentrum navigeren, de ander zoekt juist de natuur op. ‘Er is geen standaardoplossing voor mobiliteit,’ benadrukt Vegter. ‘Sommige mensen hebben een lichtgewicht rolstoel nodig om snel en wendbaar te zijn, anderen juist een robuust model voor ruwer terrein. Maar bovenal gaat het erom dat mensen zelf de regie houden over hun mobiliteit.’ Dat vraagt om een andere manier van denken over toegankelijkheid: niet vanuit een technische checklist, maar vanuit de ervaringen en behoeften van gebruikers zelf. ‘Dat iemand ergens kan komen, betekent nog niet dat dit ook gemakkelijk, prettig en zonder stress gaat.’

Onderzoek dat leidt tot verandering

Het doel van Disabled City is niet alleen om problemen in kaart te brengen, maar ook om oplossingen te bieden. Door nieuwe inzichten te koppelen aan stedelijke planning en hulpmiddelenbeleid, kunnen gemeenten de leefomgeving werkelijk toegankelijker maken. ‘Ons onderzoek is bedoeld om verandering teweeg te brengen,’ zegt Vegter. ‘Toegankelijkheid moet niet alleen op papier goed geregeld zijn, maar ook echt worden ervaren door de mensen die ervan afhankelijk zijn.’

Tegelijkertijd blijft hij realistisch over de schaal van het vraagstuk. ‘Dit onderzoek is een klein stukje van een veel grotere puzzel. Mobiliteit zou geen luxe moeten zijn, maar een vanzelfsprekendheid.’

Dit project wordt gefinancierd door het Ubbo Emmius Fonds en is onderdeel van de Aletta Jacobs School of Public Health.