Nostalgic dystopia in Neill Blomkamp’s District 9

Johannesburg als nostalgische dystopie

Landi Raubenheimer beschrijft in haar proefschrift de ontwikkeling van een visueel idioom voor de verbeelding van Johannesburg in het post-apartheid tijdperk in film, fotografie, en populaire media in de periode 1994 – 2018. In deze periode werd de stad steevast weergegeven als dystopisch, en vreemd genoeg ook nostalgisch. Waar eerder onderzoek deze kenmerken veelal losstaand bestudeerde, stelt Raubenheimer dat ze in werkelijkheid behoren tot een kenmerkend visueel vocabulaire, een visueel idioom voor de stad. Ze beschrijft dit idioom van ‘nostalgische dystopie’ voor het eerst als een samenhangende verzameling artistieke technieken, conventies, en esthetische effecten.

Raubenheimer beschouwt Neill Blomkamps sciencefictionfilm “District 9” (2009) als het meest emblematische voorbeeld van nostalgische dystopie. Aandacht voor de visuele kenmerken van de film leidt tot een beter begrip van het functioneren van dit idioom, zowel in termen van productie als vanuit het oogpunt van esthetische effecten. In haar proefschrift behandelt ze het werk van David Goldblatt, Mikhael Subotzky, Patrick Waterhouse, Santu Mofokeng en Andrew Tshabangu, en amateur-modefotografie collectieven. De gemene deler in het werk van al deze kunstenaars is het visuele idioom van nostalgische dystopie.

Ten slotte oppert Raubenheimer dat juist dit tegenstrijdige nostalgische én dystopische gevoel voor een belangrijk deel de werking van het idioom verklaart. Het ruwe, onaffe en tegenstrijdige karakter ervan biedt mogelijkheden tot ondermijning van de geopolitieke structuren die de stad nog steeds domineren. Nostalgische dystopie, 1994-2018, markeert een historische omwenteling in het bestaan van de stad, die tot de verbeelding zal blijven spreken van zowel kunstenaars in Johannesburg als van de toeschouwers van de diverse vormen van visuele verbeelding van de stad.

Proefschrift: http://hdl.handle.net/11370/efb64dc7-1425-4aae-a3e5-a5b02aa5290c