Dutch cervical cancer screening
| Promotie: | Mw. K.M. (Melisa) Castañeda Vanegas |
| Wanneer: | 08 oktober 2025 |
| Aanvang: | 12:45 |
| Promotors: | prof. dr. G.H. (Truuske) de Bock, prof. dr. E.M.D. (Ed) Schuuring |
| Copromotors: | dr. G.B.A. (Bea) Wisman, dr. M.J.W. (Marcel) Greuter |
| Waar: | Academiegebouw RUG / Studenten Informatie & Administratie |
| Faculteit: | Medische Wetenschappen / UMCG |
Nederlandse screening op baarmoederhalskanker
Ondanks voortdurende inspanningen blijft de preventie van baarmoederhalskanker in Nederland uitdagingen kennen, waaronder een dalende deelname aan het bevolkingsonderzoek en een toename van colposcopieverwijzingen na de invoering van testen op hoog-risico humaan papillomavirus (hrHPV). Dit proefschrift van Melisa Castañeda Vanegas evalueert het Nederlandse screeningsprogramma door trends in incidentie en HPV-prevalentie, deelnamepatronen en beïnvloedende factoren, en de rol van moleculaire triage te onderzoeken.
De incidentie van baarmoederhalskanker daalde tussen 1989 en 2003, maar nam toe van 2003 tot 2023, vooral bij jongere vrouwen. Deze toename valt samen met de overstap naar hrHPV-screening en een afnemende deelname. Onder hrHPV-positieve, niet-gevaccineerde vrouwen van 30–60 jaar komen HPV16, HPV31 en HPV52 het meest voor, waarbij HPV16 het sterkst geassocieerd is met CIN3 en kanker. Vaccingerelateerde HPV-types worden aangetroffen in alle kankergevallen en de meeste hooggradige laesies.
Deelname tussen 2014 en 2018 varieerde van 71% tot 77%, afhankelijk van de gekozen tijdsperiode. Vertragingen, vaak door zwangerschap, kwamen voor bij 8% van de deelnemers. Gezondheidsfactoren zoals roken, obesitas, slecht slapen en lage lichamelijke activiteit hingen samen met lagere deelname, terwijl gebruik van hormonale anticonceptie geassocieerd was met hogere deelname. Bij oudere vrouwen bleek deelname vaak samen te hangen met symptomen of eerdere diagnoses, wat wijst op zelfselectie.
Moleculaire triage bleek kosteneffectief, met optimale prijzen afhankelijk van de testprestaties. Een aanpak met HPV16 en de methylatiemarkers ANKRD18CP en LHX8 verbeterde CIN3+-detectie en verminderde gemiste diagnoses.
Verbetering van vaccinatiegraad, deelname en triage kan de effectiviteit van het programma versterken en bijdragen aan eliminatie van baarmoederhalskanker in Nederland.