Mosaic of glia in multiple sclerosis

De rol van microglia in multiple sclerose-laesies

Het centrale zenuwstelsel (CZS) zorgt er onder andere voor dat we kunnen denken, voelen en bewegen. Voor deze processen zijn zowel zenuwcellen als gliacellen essentieel. Goed functionerende gliacellen zijn belangrijk voor het CZS, en als ze verstoord raken heeft dit een direct effect op het functioneren van het CZS. Het CZS bevat verschillende soorten gliacellen: oligodendrocyten, die myeline produceren; astrocyten, die de hersenen van voedingsstoffen voorzien en belangrijk zijn bij het uitrijpen van oligodendrocyten, en microglia, die het hersenweefsel beschermen en weefselschade opruimen zodat herstel kan plaatsvinden. Binnen deze drie soorten gliacellen kunnen subtypes geïdentificeerd worden. Welke subtypes er exact bestaan in gezonde individuen of in patiënten met een neurodegeneratieve ziekte, wat nu precies hun functies zijn, of deze gunstig of ongunstige effecten hebben is nog niet goed bekend. Wel zijn er verschillende studies die een verband gevonden hebben tussen gliacellen met veranderende functies en eigenschappen en het verloop van de ziekte multiple sclerose (MS).

MS is een chronisch ziekte van het CZS. Bij MS wordt myeline, een beschermend vetlaagje om zenuwuitlopers, afgebroken, en dat gaat gepaard met ontstekingsreacties, het verlies van zenuwcellen en het ontstaan van littekenweefsel. MS is een progressieve aandoening, waarbij patiënten in toenemende mate last krijgen van vermoeidheid, cognitieve problemen en spierzwakte/uitval. Het verlies van myeline noemt men demyelinisatie. Dit is een heterogeen proces, wat zich op weefsel-niveau uit als verschillende types laesies (plekken met schade), die gekenmerkt worden door verschillen in de ernst van de ontsteking, en de mate van myeline afbraak en herstel. Van Haveren-Miedema richtte zich in haar proefschrift op een beter begrip van de laesie ontwikkeling en laesie progressie in MS. De focus ligt hierbij op de rol van microglia in dit proces. Microglia zijn de lokale immuuncellen van het CZS en zijn van belang voor het handhaven van een gezond en goed functionerend CZS.

Ze heeft hersenweefsel van MS-donoren bestudeerd met behulp van nieuwe transcriptomics-methoden om microglia/laesie-specifieke genexpressie profielen te identificeren. Inzicht in de manier waarop laesies worden gevormd en zich verder ontwikkelen of herstellen kan leiden tot nieuwe inzichten. Daarnaast is gebruikgemaakt van een experimenteel model voor de- en remyelinisatie, om daarin microglia te moduleren en het effect daarvan op de afbraak en het herstel van myeline te bepalen.

CV Anneke van Haveren-Miedema

Anneke van Haveren-Miedema (1992) studeerde Niologie en Medisch Laboratoriumonderzoek aan Hogeschool van Hall Larenstein. Vervolgens studeerde ze door aan de Rijksuniversiteit Groningen en behaalde de master Biomedische Wetenschappen. Daarna was zij werkzaam als analist bij FrieslandCampina in Leeuwarden, gevolgd door een baan als analist bij de moleculaire diagnostiek in het Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG). Haar promotieonderzoek vond plaats bij de afdeling Biomedische Wetenschappen van Cellen & Systemen in het UMCG in de sectie moleculaire neurobiologie. Daarna zal zij werkzaam zijn als analist bij afdeling Pathologie in het UMCG om ook binnen die afdeling spatial transcriptomics technieken op te zetten. De titel van haar proefschrift luidt: Mosaic of glia in multiple sclerosis. Studied at the transcriptomics level.

Proefschrift: https://hdl.handle.net/11370/44f3be1c-f17f-4d7f-ac1a-b9ea7ca9ebb3