Making room for subjectification during classroom discussions

Leraar heeft actieve rol bij persoonsvorming tijdens klassendiscussies

Dit proefschrift van Joke van Balen laat zien dat vragen naar meningen en ervaringen leerlingen de mogelijkheid geeft om zich als subjecten te uiten en dat de reactie van de leraar, na het uitspreken van een mening of ervaring, bepalend blijkt voor het al dan niet ontstaan van een dialoog.

Ook wordt duidelijk dat momenten waarop leerlingen ongevraagd de beurt nemen leiden tot dialogische interactie. De resultaten in dit proefschrift laten zien dat leerlingen tijdens het voeren van deze gesprekken voornamelijk meningen geven en dat deze meningen nieuwe meningen uitlokken. Het wordt duidelijk dat leerlingen veelal vasthouden aan hun eigen perspectieven en uit zichzelf weinig vragen stellen aan anderen. Dit betekent dat als je als leraar aan subjectificatie wil werken je leerlingen expliciet dient aan te moedigen om oog te krijgen voor de ander en het andere.

Subjectificatie, in Nederland ook persoonsvorming genoemd, gaat over de emancipatie en vrijheid van de leerling en de verantwoordelijkheid die daarmee samengaat. Joke van Balen bestudeerde voor haar promotieonderzoek hoe leraren Nederlands in het voortgezet onderwijs ruimte maken voor subjectificatie in klassendiscussies, een van de drie doeldomeinen in het onderwijs. Een manier om leerlingen hiermee in aanraking te brengen is door het voeren van gelijkwaardige dialogen waarin de deelnemers zich als uniek, zelfstandig mens kunnen tonen en waarin ontmoetingen plaats kunnen vinden. Van Balen laat met Conversatie Analyse zien dat vragen naar meningen en ervaringen leerlingen de mogelijkheid geeft om zich als subjecten te uiten en dat de reactie van de leraar, na het uitspreken van een mening of ervaring, bepalend blijkt voor het al dan niet ontstaan van een dialoog.

Dit proefschrift levert daarmee zowel fundamentele kennis op rondom het stimuleren van dialogische interactie als praktijkgerichte inzichten voor leraren die door het voeren van klassendiscussies aandacht willen besteden aan subjectificatie.

Proefschrift: https://hdl.handle.net/11370/562bd05a-de43-4e5f-bf6d-ea29f0f183e3