Surviving the nitrogen crisis: the case of Juniperus communis and its mycorrhizal fungi 

Hoe stikstof niet alleen de jeneverbes maar de gehele biodiversiteit bedreigt

De jeneverbespopulaties in Noordwest-Europa gaan al decennia hard achteruit. Stikstofdepositie zorgt voor bodemverzuring en uitspoeling van voedingsstoffen. Dinsdag 22 mei is het Biodiversiteitsdag. Hoe het in zijn werk gaat dat stikstof de biodiversiteit bedreigt, laat het onderzoek van Rik Veldhuis naar de jeneverbes zien. 

Veldhuis: ‘De jeneverbespopulaties in Noordwest-Europa gaan al decennia achteruit. Er komen te weinig jonge jeneverbessen bij, onder andere omdat de jeneverbes hier maar weinig levende zaden produceert. Naast hoge temperaturen en droogte lijkt stikstof de voortplanting van de jeneverbes in de weg te zitten. De jeneverbes (Juniperus communis) is een van de meest wijdverspreide plantensoorten ter wereld. De struik biedt voedsel en een leefomgeving voor vele andere organismen (o.a. mossen, insecten, schimmels, vogels) en sommige zijn zelfs afhankelijk van deze plant. Mijn onderzoek naar de jeneverbes laat zien hoe stikstof de biodiversiteit bedreigt

Stikstof zorgt voor vermesting, hierdoor kunnen stikstofminnende soorten groeien, zoals grassen. Deze soorten groeien veel sneller en overschaduwen de (zaailingen van de) jeneverbesstruiken, die vervolgens in de verdrukking komen.

Bovendien zorgt stikstof voor bodemverzuring. Hierdoor spoelen belangrijke voedingsstoffen (o.a. kalium, magnesium en calcium) weg uit de bodem en komen giftige stoffen als aluminium vrij met alle gevolgen van dien. Met verschillende veldexperimenten hebben we de interacties tussen bodemverzuring, mycorrhizavormende schimmels en de jeneverbes in kaart gebracht.

We zien dat een vermindering van voedingsstoffen in de bodem leidt tot minder voedingsstoffen in de naalden van jeneverbessen. Jeneverbessen met weinig voedingsstoffen groeien trager en hebben relatief meer dode zaden. Uitspoeling van voedingsstoffen, als gevolg van stikstofdepositie, heeft dus een negatief effect op de jeneverbessen.

Daarnaast hebben we verschillende soorten schimmels gevonden die samenwerken met de jeneverbes. De diversiteit aan schimmels waarmee de jeneverbes kan samenwerken neemt af naarmate de bodem zuurder wordt. De schimmels stimuleren de groei van jeneverbes, maar alleen als er voldoende voedingsstoffen in de bodem aanwezig zijn. Stikstofdepositie zorgt voor 1) bodemverzuring, wat het aantal samenwerkende schimmelsoorten vermindert en 2) uitspoeling van voedingsstoffen, wat de samenwerking tussen jeneverbessen en schimmels verhindert. Om de achteruitgang van de jeneverbespopulaties te stoppen zullen we de stikstofdepositie moeten beperken.'

Het tv-programma Atlas besteedde in september 2022 een item aan het onderzoek van Veldhuis: https://www.npo3.nl/atlas/07-09-2022/VPWON_1340572/POMS_NTR_20003549 

Proefschrift: https://hdl.handle.net/11370/4237dd6f-4495-460d-aa34-c8a44384088e