Arabian muds
| Promotie: | Dhr. R.A. (Roeland) Bom |
| Wanneer: | 12 oktober 2018 |
| Aanvang: | 11:00 |
| Promotors: | T. (Theunis) Piersma, prof. dr. W. Bouten |
| Copromotor: | dr. J.A. van Gils |
| Waar: | Academiegebouw RUG |
| Faculteit: | Science and Engineering |
Wapenwedloop in Oman van krabben, schelpen en plevieren
In Oman ligt een bijzonder rijk en ongerept waddenecosysteem: Barr Al Hikman. Het is daar anders dan anders. Sommige wadvogels, krabben en schelpdieren lijken opvallend goed ‘bewapend’ te zijn. Roeland Bom heeft geprobeerd een tipje van de sluier van een belangrijke evolutionair verhaal op te lichten.
De meeste steltlopers in Barr Al Hikman eten krabben die zich bij gevaar schuilhouden in holletjes. De uitzondering wordt gevormd door krabplevieren. Deze vogels hebben zich gespecialiseerd in het vangen van zwemkrabben; krabben met krachtige klauwen die zich hevig verdedigen tegen aanvallers. Dat krabplevieren zwemkrabben kunnen eten, danken ze aan hun enorme dolksnavel, waarvan de vorm uniek is in de vogelwereld.
In vergelijking met de meeste andere waddengebieden in de wereld trof Bom in Barr Al Hikman maar weinig schelpdieretende vogels aan, terwijl er wel veel schelpdieren waren. Dit was in eerste instantie moeilijk te verklaren. De schelpen bleken echter zo zwaar bepantserd dat ze onaantrekkelijk waren voor de meeste vogels. Zwemkrabben met hun sterke klauwen bleken deze schelpen wel te kunnen eten.
Bom vermoedt dat de pantsers van de schelpen, de klauwen van de krabben en de dolksnavel van de krabplevier zijn geëvolueerd in zogenaamde evolutionaire wapenwedlopen. Dat past goed in eerder onderzoek, dat liet zien dat evolutionaire wapenwedlopen in de zeeën van het Indo-West Pacifische gebied kunnen escaleren. Dat ook soorten van waddengebieden in deze regio goed bewapend zijn, was niet eerder benadrukt.
Boms onderzoek laat zien dat complexe, regionale processen sterk de eigenschappen en verspreiding van soorten kan beïnvloeden. Kanoeten en andere schelpdieretende vogels zijn bijvoorbeeld de verliezers van de evolutionaire wapenwedlopen. Voor hen is er weinig meer te eten in Oman omdat de schelpen te dikke pantsers hebben. De aantallen vogels in het gebied zijn er niettemin ongekend hoog. Dit betekend dat ofwel de omstandigheden in Oman bijzonder goed zijn ofwel dat in andere gebieden de omstandigheden bijzonder slecht zijn en Oman een laatste uitwijkmogelijkheid is.
Kennis van die processen helpt ons om beter te snappen wat we eigenlijk moeten beschermen als we ecosystemen in al hun facetten willen behouden.