Nicht für die Ewigkeit

Architect Berghoef: tussen radicaal modernisme en conservatief traditionalisme

Tussen de twee extremen van radicaal modernisme en conservatief traditionalisme in de Nederlandse architectuur van de 20e eeuw bestond een brede middenweg die door architect Johannes Fake Berghoef werd begaan. Jennifer Meyers onderzoek is een eerste poging zijn belangrijke bijdrage aan het moderne bouwen in kaart te brengen en op waarde te schatten.

Tijdens het Interbellum en in de jaren na de Tweede Wereldoorlog waren architecten zich er sterk van bewust dat zij een publieke verantwoordelijkheid hadden. Daarom diende hun optreden als ontwerpers te worden geleid door de noodzaak tot oplossingen te komen voor de eigentijdse architectonische en maatschappelijke problemen. Tegelijkertijd ontstond een nieuwe manier van denken, die in de context van de dan beginnende internationalisering van het bouwen een toenemende discussie over de nationale bouwcultuur opriep. Zowel de modernisten als de traditionalisten hielden zich met deze nieuwe randvoorwaarden van het bouwen bezig. Dit leverde van de kant van de architecten en stedenbouwers verschillende antwoorden, respectievelijk oplossingen op. Lange tijd gold in de historiografie van deze periode de oplossing die het modernisme bood, als het enige juiste antwoord.

De Nederlandse architect Johannes Fake Berghoef (1903-1994) levert met zijn werk een persoonlijke oplossing voor het ontwerpen van de architectonische ruimte en het beantwoorden van de maatschappelijke eisen aan de gebouwde omgeving. Tijdens zijn loopbaan als architect en hoogleraar wijdde hij zich o.a. aan het ontwerpen van woningbouw, stadhuizen, kantoorgebouwen en de kerkbouw. 

In de opvatting van Berghoef neemt de architectuur op basis van haar sterke maatschappelijke functie als cultuurdrager een centrale positie in de samenleving in. Ook de thema’s vernieuwing, continuïteit en multifunctionaliteit komen veelvuldig in zijn werk aan bod. Als revisionist gebruikte Berghoef de bouwtraditie als inspiratiebron voor een analyse van zowel succesvolle als minder geslaagde ontwerpen om zo tot een voor de toekomst veelbelovende opvatting van bouwen te komen. Daarbij maakte hij met zijn benadering geen aanspraak op algemene geldigheid, alsof bouwen voor de eeuwigheid zou zijn bedoeld. De doel- en functiegerichte inzet op sociaal, economisch en cultureel vlak stonden in zijn werk steeds voorop.

Jennifer Meyer studeerde Kunstgeschiedenis en Klassieke Archeologie. Ze verrichtte haar onderzoek - gefinancierd door het Ubbo Emmius Fonds - bij het Groningen Research Institute for the Study of Culture (ICOG), Faculteit der Letteren.

Proefschrift: http://hdl.handle.net/11370/f89302a5-25ae-414b-a7b0-ed2aec8014de