Group character

Collectieve (on)deugden van organisaties verklaard

Waarom werd er binnen Endemol niet eerder gereageerd op signalen dat er iets mis was? En kunnen we zeggen dat een politiecorps racistisch is, ook al zeggen individuele agenten dat zij dat niet zijn? Barend de Rooij onderzoekt in zijn proefschrift hoe organisaties en bedrijven een karakter ontwikkelen, welk effect dit kan hebben en ook wat organisaties kunnen doen om hun karakter deugdzamer te maken.

Hoe wordt een groep racistisch? Het wordt soms gedacht dat een organisatie of groep alleen (bijvoorbeeld) racistisch kan zijn wanneer de leden van die organisatie zich – gezamenlijk of individueel – hebben gecommitteerd aan racistische waarden, procedures, of omgangsvormen. In zijn onderzoek beargumenteert De Rooij dat dit niet klopt: groepen kunnen collectieve karaktereigenschappen opdoen die losstaan van de attitudes en waarden van individuele leden. Hoe een groep als collectief functioneert is namelijk vooral een gevolg van de structuur van een groep: hoe de groep is georganiseerd om bepaalde doelen na te streven, informatie te verwerken en beslissingen te nemen. Oftewel: een organisatie kan racistisch zijn, zonder dat de leden zélf racistisch zijn.

Gevolgen van een groepskarakter Het karakter van een groep kan grote gevolgen hebben. Om dit te illustreren, onderzoekt De Rooij onder andere de misstanden bij Boeing die hebben bijgedragen aan de crashes van twee Boeing 737 MAX-toestellen. Uit zijn analyse blijkt dat suboptimale groepsprocessen, bijvoorbeeld op het gebied van informatieverwerking, bij hebben gedragen aan de ongelukken. De vliegtuigbouwer lijkt zich, op collectief niveau epistemisch gezien ondeugdzaam te hebben opgesteld. Hoewel dit niet betekent dat de dodelijke ongelukken volledig te herleiden zijn naar een collectief ondeugdzaam karakter, lijkt dit karakter wel degelijk een rol te hebben gespeeld.

Nieuwe theorie over institutionele problemen Dat groepen karaktereigenschappen kunnen realiseren, en dat deze ook los kunnen staat van individuele leden werpt een nieuw licht op fenomenen als 'institutioneel racisme' en 'institutioneel seksisme'. Deze vormen van onrecht kunnen puur structureel voorkomen, in principe zonder dat daar racistische of seksistische leden/werknemers bij aan te pas komen. In zijn proefschrift ontwikkelt De Rooij een nieuwe theorie over het karakter van groepen. Deze nieuwe theorie werpt niet alleen nieuw licht op institutioneel falen, maar ook op de stappen die een organisatie kan nemen om juist een deugdzaam karakter te realiseren.

Proefschrift: http://hdl.handle.net/11370/0defc49a-5e23-4614-abd6-4b47f6b8ed77