Jesse van Amelsvoort: Thuis in de wereld van onderzoek

Waar voel je je thuis? Wanneer ben je op je plek, in een wereld waarin we hechten aan onze eigen cultuur, maar ook steeds meer opgaan in een groter geheel? Het waren vragen die centraal stonden in het onderzoek van Jesse van Amelsvoort. Hij analyseerde het werk van zes leidende auteurs in minderheidsculturen. Zelf voelde hij zich daarbij als een vis in het water.

Studies in Utrecht, Londen, Göttingen en Groningen brachten Jesse van Amelsvoort uiteindelijk in Friesland, bij Campus Fryslân. Geïnteresseerd in cultuurwetenschap, integratie en Europa kwam hij uit bij onderzoek naar minderheidsculturen. Een tegenstelling? Nee, integendeel, legt Van Amelsvoort uit. ‘We geven onze cultuur door en vertellen verhalen om de wereld te begrijpen. Maar die wereld verandert. Het idee van de natie-staat is tweehonderd jaar dominant geweest. Nu zie je een ontwikkeling naar Europese integratie, naar mondialisering. Dat zet druk op je culturele of nationale identiteit. Ik zag auteurs uit minderheden steeds terugkomen als leidende figuren, als het gaat om nadenken over identiteit, cultuur en onze plek in de wereld. Ook wel logisch, in minderheden is de intensiteit van het nadenken over identiteit groter.’

Eigen werelden

Van Amelsvoort onderzocht voor zijn promotie zes auteurs uit Europese minderheden, waaronder bijvoorbeeld de Fries Tsjêbbe Hettinga, maar ook de Marokkaans-Nederlandse Hafid Bouazza. Hij concludeert dat zij alle zes een heel eigen wereld oproepen en creëren in hun werk. ‘Werelden met een eigen geografie, waar ze zich thuis voelen, en die zich niets van onze natie-staat aantrekt. Ik noem het wel post-nationaal. Ze laten zich niet beperken door de grenzen van een land, maar zijn ook niet de global citizens die zich overal thuis voelen.’

Superdiversiteit

Of het nu gaat om schrijvers uit minderheidsculturen of om migrantenschrijvers, volgens Van Amelsvoort is de thematiek gelijk. ‘Het gaat over processen van in- en uitsluiting. Dat kan een les zijn als we nadenken over onze samenleving en diversiteit. Er is tegenwoordig sprake van superdiversiteit. Je identiteit wordt niet meer bepaald door één criterium. Iemand heeft verschillende identiteiten, beweegt zich in verschillende culturen. Dat kan bijvoorbeeld praktische gevolgen hebben: leer je een vluchteling in Fryslân alleen Nederlands of ook Fries?’

Energie van onderzoek

Eén aspect van Van Amelsvoorts eigen identiteit is in elk geval wel duidelijk: hij is een onderzoeker, denker pur sang. ‘Zie je die grote kast met boeken achter me? Dat is waarom ik onderzoek doe. Ik ben gek op lezen, nadenken, formuleren van ideeën. De vrijheid om na te kunnen denken geeft me heel veel energie.’ Campus Fryslân was daarbij een ideale omgeving. Een nieuwe faculteit, met veel jonge mensen en de drive en open blik die pioniers kenmerkt. ‘Collega’s hier doen vanuit verschillende disciplines onderzoek naar taal en minderheidsculturen. Dat leidt tot frisse ideeën en nieuwe invalshoeken.’

Een toekomst op Harvard?

Het proefschrift is bijna af, de promotiedatum nadert. Hij zal het wel missen zeker, onderzoek doen? ‘Nou, ik ben wel even klaar met dit onderwerp,’ zegt hij lachend. ‘Al had ik deze fase niet willen overslaan. Het heeft me gevormd, als denker. Ik wil ook graag verder als onderzoeker.’ Van Amelsvoort hoopt een zogeheten Rubicon-subsidie in de wacht te slepen die hem naar Harvard moet leiden. Daar wil hij de weergave in literatuur onderzoeken van bewustwording en keuzes van mensen als het gaat om klimaatverandering en migratie. Het is zijn volgende stap in het doorgronden van de plek van de mens in een veranderende wereld.

^{Tekst: Eelco Salverda, afd. Communicatie RUG}