Skip to ContentSkip to Navigation
Over ons Actueel Nieuws Nieuwsberichten

Klimaatverandering brengt voortplanting in Arctisch ecosysteem van slag

Publicatie in PLOS Biology door Deense, Finse en Nederlandse onderzoekers
16 oktober 2019

Klimaatverandering betekent niet alleen opwarming, maar ook een grotere variatie in het weer en meer extremen. Wat daar de gevolgen van zijn voor ecosystemen op hoge breedtegraden werd duidelijk in de zomers van 2018 en 2019. Een enorme hoeveelheid sneeuw bedekte de toendra in het Noordpoolgebied in de zomer van 2018, waardoor alle planten en dieren, groot of klein, grote moeite hadden zich voort te planten. In een nieuwe studie door Deense, Nederlandse en Finse ecologen en klimatologen, onder wie Jeroen Reneerkens van de RUG, is dit gedocumenteerd. En zoveel sneeuw als er vorig jaar lag, zo weinig lag er de afgelopen zomer.

Het Noordpoolgebied is thuis voor een diverse en gespecialiseerde groep organismen die aangepast zijn aan het leven onder extreme omstandigheden. Klimaatverandering beïnvloedt het Arctisch gebied sterk. De opwarming en terugtrekkende gletsjers en zee-ijs zijn over een lange termijn duidelijk merkbaar en meetbaar. Tegelijkertijd neemt ook de variatie in het weer en het risico op extreme weersomstandigheden toe. De fysische gevolgen van de lange-termijn effecten van klimaatverandering zijn goed beschreven. Van de invloed van extreem weer op zeer noordelijke ecosystemen weten we echter vrijwel niets, terwijl de kans op weeruitschieters toe zal nemen.

Een dikke sneeuwdeken


In de zomer van 2018 lagen Oost-Siberië, Alaska, Noord-Canada en vooral Groenland onder een uitzonderlijk dik pak sneeuw dat erg langzaam smolt. In Zackenberg, in Noordoost Groenland, kregen onderzoekers daardoor de zeldzame gelegenheid om de gevolgen te documenteren doordat ze al meer dan 20 jaar allerlei delen van het ecosysteem uitgebreid bestuderen. Zodoende konden de wetenschappers het leven in een extreem sneeuwrijk jaar als 2018 vergelijken met meer “normale” jaren.

De hoeveelheden sneeuw in 2018 resulteerden in het meest complete gebrek aan voortplanting dat ooit was gedocumenteerd. Slechts enkele planten en dieren plantten zich voort vanwege de hoeveelheid en het late smelten van de sneeuw, en als ze dat deden was dat (veel te) laat. Hoewel het eerder was gezien dat sommige soorten wel eens een zomer zonder nakomelingen hadden, was het gebrek aan voortplantingssucces op zo’n grote schaal voor zoveel planten en dieren ongeëvenaard.

De toekomst


“Een verloren broedseizoen is voor arctische dier- en plantensoorten op zich niet zo erg”, zegt dr. Jeroen Reneerkens, één van de auteurs van de publicatie. “Wat verontrustend is, is dat 2018 ons een kijkje geeft in de toekomst van dit ecosysteem. Door een toename in de frequentie van jaren met extreem weer, zullen arctische dier- en plantensoorten tegen hun grenzen aanlopen, of er zelfs overheen gaan. Onze studie laat zien dat klimaatverandering meer is dan ‘slechts’ opwarming en dat ecosystemen hard geraakt worden door momenteel nog zeldzame extreme gebeurtenissen. Het laat ook zien wat de enorme waarde van lange-termijn observaties in de poolstreken is. Alleen door jaar in jaar uit de belangrijkste onderdelen van het ecosysteem te bestuderen kunnen we te weten komen welke schade klimaatverandering aan kan richten.”

Een drieteenstrandloper in Noordoost Groenland (16 juni 2017) in een jaar met gemiddelde hoeveelheden sneeuw. Fotograaf: Jeroen Reneerkens
Een drieteenstrandloper in Noordoost Groenland (16 juni 2017) in een jaar met gemiddelde hoeveelheden sneeuw. Fotograaf: Jeroen Reneerkens

Drieteenstrandlopers

Reneerkens bestudeert al sinds 2007 vogels in Zackenberg; vooral Drieteenstrandlopers die ’s winters ook in Nederland te vinden zijn. “Het was opmerkelijk stil in het gebied. Waar in juni normaal veel vogels zingen, vormden de weinige aanwezige vogels nu kleine groepen op de schaarse sneeuwvrije plekken rondom het onderzoeksstation. Door de vele sneeuw was er geen plek om de eieren te leggen en de vrouwtjes hadden weinig te eten en konden dusdanig geen eieren produceren. De Drieteenstrandlopers waren vel over been en wogen 24% minder dan broedende vogels in voorgaande jaren. We vonden meerdere verhongerde dieren dood op de toendra; dat hadden we nooit eerder gezien.”

Extreme droogte in 2019

Zoveel sneeuw als er in 2018 lag, zo weinig viel er deze zomer in het Noordpoolgebied. Dit had een heel droge toendra met dode planten, weinig insecten en slecht groeiende vogelkuikens tot gevolg. “Het is alsof het ecosysteem van het ene uiterste naar het andere wordt geslingerd”, zegt Reneerkens. “Het is niet moeilijk voor te stellen hoe klimaatverandering een ingrijpend effect op de Arctische natuur gaat hebben, en daarmee onder andere ook op de wadvogels in Nederland.”

Laatst gewijzigd:07 mei 2020 13:29
View this page in: English

Meer nieuws

  • 18 maart 2024

    VentureLab North helpt onderzoekers op weg naar succesvolle startups

    Het is menig onderzoeker al overkomen. Tijdens het werken vraag je je opeens af: zou dit niet ontzettend nuttig zijn voor de mensen buiten mijn onderzoeksveld? Er zijn allerlei manieren om onderzoeksinzichten te verspreiden. Denk bijvoorbeeld aan...

  • 04 maart 2024

    Een plantaardige sensor

    In Makers van de RUG belichten we elke twee weken een onderzoeker die iets concreets heeft ontwikkeld: van zelfgemaakte meetapparatuur voor wetenschappelijk onderzoek tot kleine of grote producten die ons dagelijks leven kunnen veranderen. Zo...

  • 11 december 2023

    Join the 'Language and AI' community

    As a part of the Jantina Tammes School, the 'Language and AI' theme is an interdisciplinary initiative that aims to encourage collaboration among academics, PhD candidates, students, and industry representatives who share a keen interest in the...