Leefstijlprogramma’s effectiever door betere verwijzing door huisartsen en andere begeleiding

Meer kennis bij huisartsen over leefstijlinterventies en een objectieve screening voor welke patiënten deze geschikt kunnen zijn, kan het aantal effectieve verwijzingen naar interventies verhogen. Ook een andere manier van begeleiden van deelnemers aan leefstijlinterventies kan er toe leiden dat deze effectiever zijn, waardoor meer deelnemers langer actief blijven en meer kwaliteit van leven ervaren. Dat blijkt uit onderzoek van bewegingswetenschapper Adrie Bouma van het UMCG. Zij verdedigt op 21 november haar proefschrift aan de Rijksuniversiteit Groningen.

Een aanzienlijk deel van de bevolking is niet voldoende actief en voldoet niet aan de aanbevelingen van een gezond voedingspatroon. Programma's voor leefstijlbegeleiding lijken geschikt om een gezondere leefstijl te realiseren. Eerder onderzoek liet zien dat interventies kunnen leiden tot meer bewegen. Maar veel mensen volgen de adviezen niet op of bewegen te weinig. In haar onderzoek ging Adrie Bouma na wat een bijdrage kan leveren aan meer effectieve interventies in de praktijk. Zij ging in haar studie de verwijzingsrol van huisartsen na en ontwikkelde een nieuwe manier om deelnemers aan interventies effectiever te begeleiden.

Verwijsrol van huisartsen

Uit haar onderzoek blijkt dat huisartsen onvoldoende mogelijkheden hebben om een objectieve screening te maken van geschikte patiënten om een leefstijlprogramma te volgen. Ook zijn huisartsen vaak niet gemotiveerd en hebben ze niet de juiste middelen om door te verwijzen. Ook hebben ze weinig kennis over welke interventies effectief en succesvol zijn. Bouma laat zien dat huisartsen vooral doorverwijzen als er bij een patiënt een duidelijke fysieke indicatie van een ziekte is en dat zij weinig preventief doorverwijzen. Huisartsen bleken vaker te verwijzen als zij zelf een gezonde leefstijl hebben, genoeg bewegen en gezond voedingspatroon hebben.

Barrières en motivatie van deelnemers

De combinatie van motivatie van een deelnemer om te bewegen en de barrières die een deelnemer opwerpt tegen bewegen bepalen het succes er van. Uit Bouma’s onderzoek blijkt dat de begeleiding van deelnemers zich tot nu toe vooral richt op hun motivatie, wat alleen effectief is op korte termijn. Bouma laat in haar onderzoek zien dat het voor de lange termijn effectiever is om deelnemers te begeleiden in de barrières die bewegen belemmeren. Zij ontwikkelde een nieuwe methode van gedragsverandering, de barrière-aanpak. Deze bestaat uit vier verschillende strategieën:  1) het aanleren van andere manieren om leefstijldoelen te bereiken, om daarmee barrières te omzeilen; 2) het doel veranderen om daarmee barrières van deelnemers te verlagen; 3) barrière-percepties van deelnemers  te veranderen;  4) deelnemers  de investeringen en de gevolgen om hun doel te bereiken, te leren accepteren. Bouma volgde deelnemers aan leefstijlinterventies gedurende twee jaar. Uit haar onderzoek blijkt dat de deelnemers die met deze nieuwe methode begeleid werden in het leren omgaan met hun barrières, gedurende langere tijd actief bleven en een hogere kwaliteit van leven ervaarden.

Effectiviteit programma’s verbeteren

Bouma pleit er voor om een korte check van de leefstijl van patiënten op te nemen in het protocol voor huisartsen. Tevens vindt Bouma dat leefstijlverandering door meer clinici als behandeloptie moet worden gezien, naast de reguliere zorg. Zij is er voorstander van om officiële richtlijnen en hulpmiddelen voor het screenen van geschikte patiënten te ontwikkelen. Hierdoor hebben huisartsen een indicatie voor een doorverwijzing, zodat meer mensen worden bereikt. Verder dient volgens Bouma informatie over leefstijlprogramma’s  te worden aangeboden aan de eerstelijnsgezondheidszorg in Nederland, zodat hun kennis over deze interventies zich vergroot. Bouma bepleit tenslotte dat de huisartsen nauw moeten samenwerken met andere zorgprofessionals gespecialiseerd in gedragsverandering, die de interventies begeleiden.

Programma’s vanaf januari 2019

Volgens Bouma dragen effectieve evidence-based leefstijlinterventies bij aan een toename van de levensverwachting en de kwaliteit van leven. De programma’s die vanaf januari 2019 worden vergoed door zorgverzekeraars, zijn gebaseerd op het motiveren van deelnemers. Zij vindt het beter de begeleiding te richten op het weghalen van barrières. In de plannen van VWS worden vooral mensen met overgewicht geselecteerd voor leefstijlprogramma’s; zij vindt het belangrijk dat ook andere mensen de programma’s kunnen volgen.

Curriculum vitae

Adrie Bouma (Stiens, 1978) studeerde bewegingswetenschappen aan de Rijkuniversiteit Groningen. Zij deed haar onderzoek bij het onderzoeksinstituut SHARE van het UMCG.De titel van haar proefschrift is ‘The barrier-belief approach, a new perspective of changing behavior in primary care ‘. Zij voerde haar onderzoek uit als docent-onderzoeker bij Sportkunde, Instituut voor Sportstudies van de Hanzehogeschool Groningen. Zij werkt nu als post doc-onderzoeker bij de afdeling Revalidatiegeneeskunde van het UMCG, waar zij verder onderzoek doet naar verwijzen naar  leefstijlinterventies vanuit de tweedelijnszorg en de effectiviteit er van.

Bron: nieuwsbericht UMCG