Skip to ContentSkip to Navigation
Rijksuniversiteit Groningenfounded in 1614  -  top 100 university
Over ons Actueel Nieuws Nieuwsberichten

Sterren maken als een dolle

31 oktober 2017

Een team astronomen onder leiding van de Groningse sterrenkundige Karina Caputi heeft met de Amerikaanse Spitzer-ruimtelescoop ontdekt dat in 15 procent van de sterrenstelsels in het vroege heelal een bijzonder hoge productie van nieuwe sterren plaatsvindt. Ze behoren tot de zogeheten starburst-stelsels. Op basis van eerder onderzoek was de aanname dat slechts een paar procent van de sterrenstelsels in die categorie viel.

Karina Caputi
Karina Caputi

De astronomen keken met de infraroodtelescoop Spitzer naar een collectie sterrenstelsels van 1,5 miljard jaar na de oerknal. Het onderzoek, dat vandaag wordt gepubliceerd in het vaktijdschrift Astrophysical Journal, laat zien dat deze uitbarstingen van snelle stervorming (zogeheten starbursts) vrij gewoon waren in het vroege heelal en een belangrijke rol hebben gespeeld in het ontstaan van sterren in die periode. In het huidige heelal zijn starbursts een zeldzaam verschijnsel.

Uit de bevindingen blijkt dat ongeveer de helft van de nieuwe sterren in het vroege heelal op het conto van starburst-sterrenstelsels kan worden geschreven. “Hiermee hebben we voor het eerst aangetoond dat starburst-stelsels veel belangrijker zijn in de vroege stervorming in het heelal dan we dachten,” licht Caputi (Kapteyn Instituut, Rijksuniversiteit Groningen) toe. “We hebben een onbekende populatie starburst-stelsels gevonden waardoor we onze kijk op de aanwas van sterren in veel sterrenstelsels dienen te herzien. We moeten zorgen dat onze theorieën over galactische evolutie hier rekening mee gaan houden.”

De meeste sterrenstelsels produceren sterren in laag tempo. Soms raken stelsels in een fase van ‘starburst’, waarbij honderden malen zo snel sterren worden gemaakt als gewoonlijk. Starburst-stelsels werden als zeldzaam beschouwd, maar nieuw onderzoek met de Spitzer-telescoop laat zien dat in de periode van 1,5 miljard jaar na de oerknal zo’n 15 procent van de sterrenstelsels starburst-stelsels zijn. | Illustratie NASA/JPL-Caltech/K. Caputi (University of Groningen)
De meeste sterrenstelsels produceren sterren in laag tempo. Soms raken stelsels in een fase van ‘starburst’, waarbij honderden malen zo snel sterren worden gemaakt als gewoonlijk. Starburst-stelsels werden als zeldzaam beschouwd, maar nieuw onderzoek met de Spitzer-telescoop laat zien dat in de periode van 1,5 miljard jaar na de oerknal zo’n 15 procent van de sterrenstelsels starburst-stelsels zijn. | Illustratie NASA/JPL-Caltech/K. Caputi (University of Groningen)

Caputi en collega’s bestudeerden een dataset met bijna 6000 verre sterrenstelsels uit de Spitzer Matching Survey of the UltraVISTA ultra-deep Stripes (SMUVS). Eerder onderzoek richtte zich voornamelijk op starbursts in zware sterrenstelsels, geselecteerd uit kleine datasets. De catalogus die nu is gebruikt, geeft een veel completer beeld door de vondst van middelzware sterrenstelsels die ook bol van de stervormingsactiviteit staan.

Waardoor alle uitbarsting van stervorming nu precies wordt aangewakkerd, blijft een raadsel. Mogelijke oorzaken zijn samensmeltingen van sterrenstelsels, waarbij gaswolken ontstaan die dicht genoeg zijn om de stervorming op te starten. Zwaartekrachtsinteracties met buur-sterrenstelsels of ophopingen van materie tussen de stelsels zouden de stervorming ook in gang kunnen zetten. “We hebben nog veel werk te doen om precies te achterhalen waardoor sterrenstelsels in starburst-modus gaan,” besluit Caputi. “Nu we weten hoe belangrijk deze starbursts zijn, zijn we extra gemotiveerd om dit raadsel tot op de bodem uit te zoeken.”

Referentie: Caputi, K. I.; Deshmukh, S.; Ashby, M. L. N.; Cowley, W. I.; Bisigello, L.; Fazio, G. G.; Fynbo, J. P. U.; Le Fevre, O.; Milvang-Jensen, B.; Ilbert, O. Star formation in galaxies at z~4-5 from the SMUVS survey: a clear starburst/main-sequence bimodality for Halpha emitters on the SFR-M* plane. Astrophysical Journal, 30 oktober 2017

Bron tekst: Marieke Baan / NOVA / Astronomie.nl

Zie ook: De peuterjaren van het Kosmische Web

Laatst gewijzigd:11 februari 2025 14:53
Deel dit Facebook LinkedIn
View this page in: English

Meer nieuws

  • 15 oktober 2025

    Blaauw Sterrenwacht geopend tijdens Nacht van de Nacht

    De Blaauw Sterrenwacht van de Rijksuniversiteit Groningen is geopend tijdens de Nacht van de Nacht op zaterdag 25 oktober 2025. Tijdens deze nacht, waarin we de klok een uur terugzetten, kunnen bezoekers sterrenkijken en zijn er allerlei...

  • 08 oktober 2025

    Niet elk plastic hoeft bio-based of afbreekbaar te zijn

    Per persoon gooien we zo’n 33 kilo plastic verpakkingsmateriaal weg per jaar. Hoogleraar polymeerchemie Katja Loos werkt aan een duurzamere toekomst voor plastics - door te kijken naar meer dan alleen het materiaal zelf.

  • 06 oktober 2025

    De genAI bubbel zal barsten, maar geef AI niet op!

    'Mensen blijven maar zeggen dat generatieve AI een universele tool is die veel meer kan,’ zegt Michael Biehl, hoogleraar Machine Learning. ‘Maar vroeg of laat zal de genAI-bubbel barsten,’ stelt hij. Maar dat betekent niet dat we alle AI maar met het...