Skip to ContentSkip to Navigation
Over ons Actueel Nieuws Nieuwsberichten

Science publicatie: Jets blazen gas uit sterrenstelsel

05 september 2013
Rafaella Morganti
Rafaella Morganti

De jets uit een superzwaar zwart gat in de kern van een melkwegstelsel blazen het gas uit het stelsel weg. Onderzoek onder leiding van Raffaella Morganti (ASTRON, Rijksuniversiteit Groningen) heeft hiervoor het eerste duidelijke bewijs geleverd. De resultaten worden op 6 september gepubliceerd in Science.

Tekst: NOVA

Voor astronomen was het een raadsel waarom zoveel melkwegstelsels bijna door hun gasvoorraad heen zijn en nauwelijks meer nieuwe sterren vormen. De uitstroom van gas is in het verleden herhaaldelijk waargenomen, maar de oorzaak hiervan was onbekend. Het vermoeden dat jets - de straalstromen van plasma die worden weggeschoten door het centrale superzware zwarte gat - het gas verdrijven is nu bevestigd met waarnemingen door een combinatie van radiotelescopen op diverse continenten, die samen een telescoop vormen ter grootte van de aarde.

Opname van de jetstroom
Opname van de jetstroom

Met dit zogeheten VLBI-netwerk is de kern van het melkwegstelsel 4C12.50 met ultrahoge resolutie waargenomen. Deze waarnemingen maakten het voor het eerst mogelijk om de gasuitstroom te lokaliseren, en om vast te stellen dat het gas op hoge snelheid de kern van het melkwegstelsel verlaat.

Morganti: “Wij vermoedden al dat de jets belangrijk waren op grond van eerder onderzoek met bijvoorbeeld de Westerbork-radiotelescoop. Met deze extreem nauwkeurige waarnemingen konden wij eindelijk de verdeling van het gas in kaart brengen. De uitkomst had niet beter overeen kunnen komen met onze verwachtingen".

Het gas stroomt het melkwegstelsel uit met een snelheid van 1000 kilometer per seconde. Ondanks de enorme duw die het gas krijgt van de jet is zijn temperatuur laag. “Dit resultaat was nogal onverwacht”, zegt coauteur Tom Oosterloo (ASTRON, RUG). “Toch is dit precies de reden dat stervormingstheorieën en waarnemingen overeenkomen. Vooral koud gas vormt de bouwstenen van nieuwe sterren, maar het wordt weggedreven door de jet.”

Het VLBI netwerk
Het VLBI netwerk

Door de hoge precisiewaarnemingen met VLBI (Very Long Baseline Inteferometry) kon het team inzoomen tot vlakbij de kern van het melkwegstelsel 4C12.50, op 2 miljard lichtjaar afstand van de aarde. JIVE-astronoom Zsolt Paragi: "Met behulp van deze techniek, waarbij radiotelescopen op honderden tot duizenden kilometers afstand van elkaar staan, hebben we gas kunnen traceren in de onmiddellijke nabijheid (slechts 300 lichtjaar!) van het superzware zwarte gat van 4C12.50."

Uit het succes van deze waarnemingen blijkt dat VLBI geschikt is voor het bestuderen van de invloed van een superzwaar zwart gat op het gas dat zich in zijn directe nabijheid bevindt. Morganti  zal deze techniek gaan gebruiken om objecten zoals 4C12.50 te bestuderen in het onderzoeksproject ‘Exploiting new radio telescopes to understand the role of AGN in galaxy evolution' waarvoor zij vorig jaar een ERC Advanced Grant heeft ontvangen.

Bron: persbericht NOVA

Laatst gewijzigd:10 juni 2015 12:01
View this page in: English

Meer nieuws

  • 18 maart 2024

    VentureLab North helpt onderzoekers op weg naar succesvolle startups

    Het is menig onderzoeker al overkomen. Tijdens het werken vraag je je opeens af: zou dit niet ontzettend nuttig zijn voor de mensen buiten mijn onderzoeksveld? Er zijn allerlei manieren om onderzoeksinzichten te verspreiden. Denk bijvoorbeeld aan...

  • 04 maart 2024

    Een plantaardige sensor

    In Makers van de RUG belichten we elke twee weken een onderzoeker die iets concreets heeft ontwikkeld: van zelfgemaakte meetapparatuur voor wetenschappelijk onderzoek tot kleine of grote producten die ons dagelijks leven kunnen veranderen. Zo...

  • 11 december 2023

    Join the 'Language and AI' community

    As a part of the Jantina Tammes School, the 'Language and AI' theme is an interdisciplinary initiative that aims to encourage collaboration among academics, PhD candidates, students, and industry representatives who share a keen interest in the...