ASTRON-ingenieur promoveert op systeemontwerp LOFAR-telescoop

Persbericht ASTRON Netherlands Institute for Radio Astronomy
Dwingeloo, woensdag 12 december 2012

ASTRON-ingenieur Jaap Bregman verdedigt vrijdag 14 december bij de Rijksuniversiteit Groningen zijn proefschrift ‘Systeemontwerp- en beeldvormingaspecten van een synthese radiotelescoop met array antennes’ over het ontwerpen van grootschalige radiotelescopen, gebaseerd op vele duizenden platte antennes. Bregman heeft met het systeemontwerp van de LOFAR-telescoop, ontworpen en gebouwd door ASTRON en geopend door Koningin Beatrix in 2010, de basis gelegd voor een nieuwe generatie radiotelescopen. Met zijn proefschrift bekroont hij als één van de technisch geestelijk vaders van de LOFAR-telescoop veertig jaar bij ASTRON.

Door telescopen te gebruiken die uit grote aantallen antennes bestaan, zoals de LOFAR-telescoop, kunnen sterrenkundigen meerdere delen van de hemel tegelijkertijd onderzoeken. Een groot voordeel van dit soort nieuwe radiotelescopen boven traditionele paraboolvormige telescopen is dat ze veel goedkoper te produceren zijn. Het verbinden van de vele antennes was tot voor kort veel te duur maar door de recente vlucht van de micro-elektronica kwam dat binnen bereik.

Telescopen met duizenden antennes zijn veel complexer dan traditionele telescopen en vereisen nieuwe slimme wiskundige methoden om goede hemelkaarten te kunnen maken. In zijn proefschrift heeft Bregman bekende ontwerp-principes gecombineerd met een visie op technologische mogelijkheden die in de nabije toekomst binnen handbereik komen. De centrale vraag daarbij is hoe wetenschappelijke gebruikers met een gegeven budget een optimaal resultaat kunnen behalen.

Prof. George Miley (Universiteit Leiden): ‘Zonder creatieve ingenieurs zoals Jaap Bregman was de uitstekende wetenschap die nu bedreven wordt met nieuwe generatie geavanceerde high-tech telescopen niet mogelijk geweest. Jaap's bijdrage aan ASTRON de afgelopen veertig jaar zijn van onschatbare waarde. Zijn briljante technische ideeën hebben LOFAR de revolutionaire ICT-telescoop gemaakt die nu over de hele wereld wordt bewonderd.’

Bregmans werk is cruciaal voor de Square Kilometre Array (SKA)- telescoop, een internationaal project waarin ASTRON één van de leidende rollen speelt op wetenschappelijk en technologisch gebied. De SKA zal bestaan uit duizenden ontvangers die met elkaar in verbinding staan, verspreid over een gebied zo groot als een continent. Deze telescoop is een ordegrootte gevoeliger dan LOFAR, en kan bovendien de hemel veel sneller in kaart brengen. Mede door de ontwikkeling van LOFAR heeft de Nederlandse astronomie een sterke positie in het internationale SKA-programma ingenomen.

Bregman (Amsterdam, 1946) studeerde technische natuurkunde in Delft. Het onderzoek werd uitgevoerd bij ASTRON en het Kapteyn Instituut van de RUG.

Meer informatie over LOFAR en SKA is te vinden op www.astron.nl.
Lees meer informatie over de promotie.