Voorkomen is beter. Op weg naar effectievere teksten in de gezondheidscommunicatie

Oratie: dhr. prof.dr. C.J.M. Jansen, 16.15 uur, Aula Academiegebouw, Broerstraat 5, Groningen

Titel: Voorkomen is beter. Op weg naar effectievere teksten in de gezondheidscommunicatie

Leeropdracht: Communicatie- en informatiewetenschappen

Faculteit: Letteren

Carel Jansen doet onderzoek naar de effectiviteit van gezondheidscommunicatie. In zijn oratie maakt de hoogleraar Communicatie- en Informatiewetenschappen onder meer een vergelijking tussen reclameboodschappen en gezondheidsboodschappen.

Dat reclameboodschappen een enigszins raadselachtige vorm kunnen hebben, is iets waar consumenten al lang aan gewend zijn, stelt Jansen. Adverteerders kiezen er niet voor niets vaak voor hun boodschappen op een wat cryptische manier te verpakken. Als het raadseltje niet al te gemakkelijk is en ook niet al te moeilijk, en als de ontvanger denkt de oplossing gevonden te hebben, dan mag de zender rekenen op een positief effect. Dat blijkt uit eerder onderzoek.

Maar hoe zit dat in de gezondheidscommunicatie? Daar is nog weinig over bekend, aldus Jansen. Aangetoond is wel dat de anti-rookwaarschuwingen met kleine raadseltjes (zoals de EU die graag ook in Nederland op sigarettenpakjes ziet verschijnen) minder goed werken dan andere waarschuwingen vanuit de EU waarin harde, confronterende illustraties worden gebruikt. Ook het idee dat raadselachtige gezondheidsboodschappen bij ontvangers tot gesprekken leiden die uiteindelijk een gunstig effect hebben, lijkt geen stand te houden. Dat blijkt uit onderzoek dat is uitgevoerd in Zuid-Afrika. De komende jaren zal vergelijkbaar onderzoek plaatsvinden in Nederland.

Niet alleen als het gaat om overtuigende gezondheidsteksten is optimale begrijpelijkheid gewenst, stelt Jansen. Dat geldt ook voor informatieve teksten, zoals bijsluiters of folders over de gang van zaken bij een operatie. De begrijpelijkheid van die teksten is echter lastig te meten. Bij een recente test van drie moderne geautomatiseerde meetinstrumenten voor het Nederlands bleek geen van die instrumenten te voldoen. Een van de drie kan zelfs ronduit zwak worden genoemd. Het wachten is op de uitkomsten van een onderzoeksprogramma dat NWO recent van start heeft laten gaan met als centraal thema ‘Begrijpelijke Taal’.