Douwe Draaisma, Vergeetboek

Vergeetboek, Douwe Draaisma

Aantal pagina's 280
Uitgever Historische Uitgeverij
Publicatiejaar  2010
ISBN 978 90 6554 0553 pb

Anders dan in zijn eerdere Waarom het leven sneller gaat als je ouder wordt en De heimweefabriek staat in het nieuwe boek van Douwe Draaisma niet de raadselachtige logica van de herinnering centraal, maar het wonder van het vergeten. Vergeten, stelt Draaisma, dient ergens toe, het is niet een mankement aan ons geheugen, het is er één van de belangrijkste vermogens van. Vergeten is door onze herinneringen gemengd, als gist door deeg. De ‘eerste herinnering’ markeert niet alleen het begin van ons geheugen, maar onderstreept tegelijk de vergeten jaren die daaraan vooraf zijn gegaan. Het geheugen zou niets onthouden, als het niet ook selectief zou wissen.

In het Vergeetboek bewijst Draaisma opnieuw zijn talent om op even originele als lichtvoetige wijze literaire en wetenschappelijke bronnen te combineren. Romans, films, schilderijen en foto’s worden afgewisseld met voorbeelden uit de psychologie, psychiatrie, neurologie en filosofie. Haast terloops ontvouwt hij zo de werking van ons vergeten, en ontmaskert hij hardnekkige clichés. Zoals het idee dat foto’s het geheugen kunnen opfrissen. ‘Een foto heeft herinneringen nodig om werkelijk een voorstelling te zijn.’ Veel vaker schuift juist het beeld van de foto voor het ware portret van oude vrienden of verloren dierbaren. En over dromen merkt hij droogjes op dat het niet hun raadselachtigheid kan zijn waardoor we ze zo gemakkelijk vergeten. ‘Als ik in het echte leven had meegemaakt dat ik me plotseling met mijn begeerlijke buurvrouw in de kelder bevond zou ik me dat een week later beslist nog herinneren, temeer daar we helemaal geen kelder hebben.’

Het sterkst is Draaisma als hij komt met vragen die je onmiddellijk als belangrijk voorkomen, terwijl je tegelijkertijd beseft dat je er tot je verbazing nooit bij hebt stilgestaan. Waarom, bijvoorbeeld, bestaat er wel een geheugentechniek, maar geen vergeettechniek? Wat is de verblijfplaats van verdrongen herinneringen? Wat gebeurt er met gedeelde herinneringen als degene waar je die herinneringen mee deelde er niet meer is? Kunnen geheugensporen werkelijk uit onze hersenen verdwijnen of ‘vergeten’ we doordat die sporen niet meer toegankelijk zijn? Kan hypnose ‘vergeten herinneringen’ terugbrengen? Waarom hebben portretten, geschilderd of gefotografeerd, de neiging onze herinneringen aan gezichten te wissen? Hoe kan het dat een collega wel uw idee heeft onthouden, maar is vergeten dat het úw idee was?

Dit laatste gevaar schuilt zeker ook in het Vergeetboek. Het is zo overtuigend, dat je haast vergeet het bij Draaisma voor het eerst te hebben gelezen.