Oratie prof. Ter Hoeven: De zin en onzin van fair value in de jaarrekening

Prof.dr. Ralf ter Hoeven RA sprak op 20 juni zijn oratie uit, waarin hij stelt dat een jaarrekening die slechts gebaseerd is op fair values (marktwaarden) tot een onaanvaardbare afname van het informatienut van de jaarrekening leidt. De grondslag fair value levert slechts zijn nut in bepaalde specifieke omstandigheden. In andere gevallen zijn historische of huidige kostprijzen nog steeds het meest relevant voor de gebruiker van de jaarrekening. Om deze reden pleit Ter Hoeven voor een gemengd waarderingsmodel waarin de toepassing van fair value wordt begrensd.

[Volledige oratietekst (pdf)]

Ter Hoeven stelt dat fair value in de regelgeving van de International Accounting Standards Board (IASB) is ingevoerd zonder een onderliggende theoretische onderbouwing. Dit heeft geleid tot inconsistenties in de wijze waarop de fair value moet worden bepaald. “Het is onbegrijpelijk dat pas recentelijk door de IASB een aanzet is gemaakt om het Conceptual Framework op dit gebied uit te breiden. Dat had feitelijk al moeten gebeuren voordat fair value een belangrijke plaats kreeg als waarderingsgrondslag”, aldus Ter Hoeven.

Startend vanuit een historische kostprijsbasis worden in de rede drie breuklijnen gedefinieerd die een overgang markeren van historische kostprijs of vervangingswaarde naar fair value. Bij een commitment van het management tot verkoop van het actief (1), bij zelfstandige vruchtdragers zoals effecten- en vastgoedbeleggingen (2) en bij een verifieerbare toepassing van fair value als interne performance-maatstaf (3) acht Ter Hoeven fair value als grondslag nuttig voor de externe verslaggeving. Met betrekking bedrijfsgebonden specifieke activa en de meeste schuldposities leidt fair value tot onnutte of onzinnige informatie omdat hetzij subjectiviteit een grote rol speelt, hetzij onterecht wordt afgeweken van de door de IASB gestelde conceptuele uitgangspunten, hetzij de informatie een tegengesteld beeld geeft ten opzichte van de werkelijke prestaties van de onderneming.