De voors en tegens van menstruatie tracking apps

Wereldwijd maken miljoenen vrouwen gebruik van apps die inzicht geven in hun maandelijkse cyclus. De makers van de apps roemen hun producten als middelen waarmee vrouwen hun lichaam beter begrijpen en daarmee een gevoel van controle krijgen. Maar ervaren gebruikers van de apps dit zelf ook zo? Dat onderzocht Lisa Stuifzand in haar masterscriptie. Ze vormde samen met haar scriptiebegeleider, universitair docent Media Studies dr. Rik Smit, de scriptie vervolgens om tot wetenschappelijke publicatie.

_{Door Marjolein te Winkel}

Apps als Clue, Clover en Flo zijn al jaren populair en worden wereldwijd door miljoenen vrouwen gebruikt. Ze voorspellen wanneer de gebruiker ongesteld wordt en geven aan wanneer ze vruchtbaar is. Om goede voorspellingen van de cyclus te geven en te weten wanneer iemand vruchtbaar is, vragen de apps allerhande informatie van een gebruiker: over de menstruatie, gevoelens, stemmingswisselingen, pijn, slaap, energie, het seksleven, het sociale leven - noem maar op.

Controle en empowerment

Stuifzand onderzocht hoe vrouwen het gebruik van deze apps ervaren. Krijgen ze een gevoel van controle en empowerment, zoals de makers van de apps graag beweren? Hiervoor richtte ze twee focusgroepen op met gebruikers van menstruatie-apps, met wie ze uitvoerig het gebruik van de apps besprak. Daarnaast deed ze onderzoek op subreddits - online fora waar bezoekers informatie delen over specifieke onderwerpen. Haar onderzoek bevestigt dat vrouwen deze apps gebruiken om hun menstruatie en hun lichamelijke en mentale gesteldheid bij te houden, en toont aan dat gebruikers dit als zowel bevrijdend als controlerend ervaren.

Stuifzand: “Die apps zijn bedoeld om vrouwen een gevoel van controle te geven, en dat doen ze ook. Als je bijvoorbeeld weet dat je ongesteld gaat worden, kun je ervoor zorgen dat je maandverband of tampons bij je hebt. Zo word je niet verrast - en dat is belangrijk, want op menstruatie rust nog altijd een taboe. Het wordt nog vaak gezien als iets vies, iets wat je niet met anderen deelt. De informatie die vrouwen over de werking van hun lichaam krijgen is daarom heel waardevol en belangrijk voor vrouwen. Bovendien kunnen ze die kennis gebruiken om meer inzicht te krijgen in hun stemming en hun gevoelens, en meer rekening te houden met zichzelf tijdens verschillende fasen van hun cyclus.”

Maar om die controle te krijgen, moeten gebruikers hun app elke dag voeden met informatie. En daar gaat het wringen, zag Stuifzand. “Gebruikers zijn daardoor heel veel met die app, en dus met zichzelf, bezig. Ze zijn zich heel bewust van hun lichaam, hun stemming, hun gevoel. Het risico is dat ze zichzelf gaan surveilleren, en dat ze de informatie die de app geeft als maatstaf nemen voor hoe ze zich moeten voelen. Dit staat haaks op de controle die ze juist willen ervaren.”

Dat spanningsveld laat Stuifzand uitstekend in haar scriptie naar voren komen, vindt scriptiebegeleider Rik Smit. “Lisa’s onderzoek is een van de eerste studies naar het gebruik van en de ervaring met menstruatie-apps. En ze heeft dat zo goed gedaan, dat we dit niet alleen als scriptie wilden laten bestaan. We hebben het daarom samen herschreven, zodat het als hoofdstuk mee kon in een boek over Femtech: technologie die speciaal is ontworpen voor vrouwen.”

Waarom moet alles roze zijn?

Stuifzand nam in haar onderzoek ook het ontwerp van de apps onder de loep, en zag er vooroordelen over vrouwelijkheid en seksualiteit in terug. Stuifzand: “In de focusgroepen werd bijvoorbeeld gewezen op het kleurgebruik van de apps: ‘Waarom moet alles zo roze zijn?’ De focus ligt op zwanger worden, terwijl dat voor lang niet alle gebruikers een reden is om de app te gebruiken.” Sommige apps geven ook informatie over gewichtsverlies, en advies over hoe je je gezicht slanker kan laten lijken. Stuifzand: “De impliciete boodschap van de app is daarmee dat je als vrouw slank hoort zijn.”

Bovendien lijken de apps ook uit te gaan van een wat eendimensionale visie op seksualiteit, zegt Stuifzand. “Je kunt bijvoorbeeld in de app aangeven of je beschermde of onbeschermde seks hebt gehad. Daarmee wordt verondersteld dat seks alleen iets is tussen een man en een vrouw, en dus dat heteroseksualiteit de norm is.”

Smit: “Deze apps hebben sowieso de neiging om uit te gaan van één norm. Ze proberen op basis van getallen en data de menstruatiecyclus te vangen, en werken het beste als een vrouw een ‘normale’ cyclus heeft. Maar de meeste cycli zijn niet normaal. Daar moeten gebruikers zich bewust van zijn, zodat ze niet te afhankelijk worden van een app.”