Circulaire woningbouw: van gordijnen tot kozijnen

Een wereld zonder afval. Dat is waar circulaire economie voor staat. Boeken en kleding geven we vaak al een tweede leven, maar het besef groeit dat we ook op andere vlakken spullen kunnen hergebruiken en grondstoffen kunnen besparen. Manon Eikelenboom van RUG/Campus Fryslân onderzoekt wat de sociale woningbouw hier mee kan. Haar werk reikt van gordijnen tot casco’s.

Het was een vraag van woningcorporatie Elkien die er uiteindelijk voor zorgde dat Eikelenboom haar onderzoek uitvoert. “Zij wilden graag meer doen met circulaire economie. Bij circulair bouwen kun je bijvoorbeeld denken aan modulaire huizen met onderdelen die je kunt demonteren en hergebruiken, of aan het hergebruik van kozijnen of sloopmateriaal”, legt Eikelenboom uit. Gaandeweg realiseerde zij zich echter dat woningcorporaties ook op het sociale vlak veel kunnen betekenen.

Smalle beurs

“Bij sociale woningbouw heb je vaak te maken met kwetsbare mensen met een smalle beurs”, vertelt Eikelenboom. “Ik ben daarom ook gaan kijken wat woningbouwverenigingen voor hen kunnen doen. En hoe zorg je ervoor dat duurzaam en circulair als iets positiefs wordt ervaren? Ik kijk nu dus hoe je op wijkniveau duurzaam kunt bouwen én hoe je duurzaamheid in kunt passen in mensen hun leven.”

Mensen en spullen

Tweedehandswinkels zijn er toch al genoeg? Fietsen, meubels, kleding – het krijgt allemaal vaak al een nieuwe bestemming. “Ja, er gebeurt al heel veel. Maar het gaat niet alleen om de kringloop van spullen. Het gaat ook om sociale samenhang, om spullen en mensen samen te brengen. Woningbouwverenigingen kunnen een belangrijke rol spelen bij het stimuleren van activiteiten in wijken.” Eikelenboom haalt het voorbeeld aan van twee vrouwen met een voorliefde voor bloemschikken, die veel in wijkcentrum Oud-Oost kwamen. Dat regelde dat een bloemenwinkel uit de buurt overgebleven bloemen bracht die zij konden schikken. “Uiteindelijk hebben ze zo zelfs het Cambuurstadion met bloemen versierd. Dat is toch prachtig?! Een woningbouwvereniging kan helpen zulke initiatieven te ontplooien.”

Lakens voor de ramen

Binnenkort gaat Eikelenboom aan de slag met wat ze noemt ‘action research’: wat kunnen we  verbeteren in een buurt door een sterke samenwerking met bewoners en de organisaties die al actief zijn in de buurt. “In een bepaalde wijk in Leeuwarden hangen bijvoorbeeld bijna geen gordijnen voor de ramen, maar wel lakens en afvalzakken. Aan de andere kant kent die wijk veel mensen die vertrekken en dan hun gordijnen weggooien. Als woningbouwvereniging kun je daar vraag en aanbod bij elkaar brengen.”

Geen doel, maar een middel

Past duurzaamheid of circulaire economie wel goed bij sociale woningbouw? Duurzaamheid wordt in sommige kringen toch vaak gezien als een speeltje voor mensen die zich wat meer kunnen veroorloven. “Je moet niets opleggen, maar mensen laten zien wat ze er aan kunnen hebben. Vaak zijn mensen er al mee bezig, zonder het door te hebben - al is het misschien vanuit een andere motivatie. Het gaat er niet om of je het doet uit bezuinigingsoverwegingen of uit idealisme. Als je het niet ziet als doel, maar als middel, wordt het makkelijker. Het doel is uiteindelijk een hoger welzijn voor iedereen.”

Samenleving centraal  

RUG/Campus Fryslân wil met haar onderzoek oplossingen vinden voor maatschappelijke kwesties, bij voorkeur samen met de omgeving. Eikelenboom is daar bij uitstek een voorbeeld van. “Zonder die binding met de maatschappij zou ik dit niet willen doen. En ik merk dat ik echt met iets bijzonders bezig ben. Verenigingen voor sociale woningbouw bestaan eigenlijk alleen in Nederland. We kunnen hier iets moois laten zien.”  

Manon Eikelenboom is promovendus en doet bij RUG/Campus Fryslân onderzoek naar circulaire economie in de sociale woningbouw.