Variation and change in Germanic long-distance dependencies

Promotie: mw. A. Schippers, 11.00 uur, Academiegebouw, Broerstraat 5, Groningen

Proefschrift: Variation and change in Germanic long-distance dependencies

Promotor(s): prof.dr. J. Hoeksema

Faculteit: Letteren

Onderzoek naar grammaticale langeafstandsverplaatsing

De term langeafstandsverplaatsing beschrijft een syntactisch verschijnsel waarbij een woord(groep) uit een ingebedde finiete zin verplaatst wordt naar een structureel hoger gelegen deelzin. Deze syntactische operatie is uniek in de zin dat het één of zelfs meerdere zinsgrenzen kan overschrijden en kent een groot aantal beperkingen. Aangenomen wordt dat deze operatie in successief-cyclische stappen plaatsvindt, wat wil zeggen dat bij iedere zinsgrens een ‘tussenlanding’ wordt gemaakt. In haar proefschrift presenteert en bespreekt Ankelein Schippers corpusdata en grammaticaliteitsoordelen over deze constructie in het Engels en Nederlands.

De nadruk in Schippers’ proefschrift ligt op zowel synchrone als diachrone variatie aangaande deze constructies. Daarnaast wordt een vergelijking gemaakt met een sterk gerelateerde taal, namelijk het Duits. Naar blijkt verschillen de drie talen in de beschikbaarheid van langeafstandsverplaatsing: de constructie is het meest productief in het Engels, en het minst productief in het Duits, terwijl het Nederlands een tussenpositie inneemt. In het Nederlands en Duits laten langeafstandsverplaatsingsconstructies een sterke afname in productiviteit zien vanaf de tweede helft van de 19e eeuw.

In gevallen waarin langeafstandverplaatsing niet geprefereerd is of helemaal niet beschikbaar is, worden alternatieve constructies gebruikt. Deze constructies betreffen resumptieve prolepsis, extractie uit ingebedde V2 zinnen, partiële wh-verplaatsing en wh-dubbeling. Daarnaast wordt speciale aandacht besteed aan zogenaamde scopemarkeringsconstructies en hun acceptabiliteit in de besproken Germaanse talen, omdat deze constructies als bewijs voor het bestaan van successief-cyclische verplaatsing worden beschouwd. Schippers bespreekt nieuwe grammaticaliteitsoordelen aangaande deze constructies. Mede op basis daarvan beargumenteerd ze dat deze constructies geen langeafstandsverplaatsing inhouden en daarom geen bewijs vormen voor successief-cyclische verplaatsing.

Ankelien Schippers (Delzijl, 1981) studeerde Nederlandse taal en cultuur aan de Rijksuniversiteit Groningen. Ze verrichtte haar onderzoek binnen de Landelijke Onderzoeksschool Taalwetenschap en het Center for Language and Cognition Groningen aan de Faculteit der Letteren van de RUG. Schippers werkt nu als docent aan de Carl von Ossietzky Universität Oldenburg.