De effecten van de Toeslagenaffaire op de aanstaande verkiezingen

Tijdens de SuSo Lunch Webinar 'De Toeslagenaffaire – 3 perspectieven' op 4 februari 2021, hielden prof. mr. dr. Solke Munneke, dr. Barbara Brink en dr. Simon Otjes een kort betoog over de effecten van de Toeslagenaffaire op de aanstaande verkiezingen. Hieronder volgt een korte samenvatting. Benieuwd naar het volledige webinar? Kijk het onderaan deze pagina terug!

'Een digitale tijd vraagt om een openbaar digitaal systeem waarin zoveel mogelijk stukken goed vindbaar zijn.'

Solke Munneke, hoogleraar Staatsrecht aan de Faculteit Rechtsgeleerdheid, trapte af met zijn visie op de toeslagenaffaire. Hij wil de invloed van de gebrekkige informatievoorziening aan de kamer, en daarmee de parlementaire controle, aan het licht brengen. Het kabinet heeft als reactie op het rapport ‘Ongekend Onrecht’ van De Parlementaire Ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslag een forse wijziging aangekondigd om de parlementaire controle te verbeteren. Persoonlijke beleidsopvattingen en informatie uit intern beraad moeten openbaar worden gemaakt. Dit roept de vraag op of er voorheen dan geen sprake was van ruime informatievoorziening aan de kamer? Munneke bespreekt de onduidelijkheden die spelen rondom deze informatievoorziening aan de hand van artikel 68 van de grondwet. Hier tegenover plaatst hij een aantal kanttekeningen op het openbaar maken van persoonlijke beleidsopvattingen. Afsluitend benoemt hij het belang van de actieve openbaarheid van de overheidsdocumenten, en dat wij hier in de 21e eeuw naar toe moeten gaan.

'Is er ruimte voor verandering? Of zijn we de kritiek op de toeslagen aan het herkauwen en vallen we hier weer in terug?'

Barbara Brink, beleidswetenschapper bij de Faculteit Rechtsgeleerdheid, bestudeert de toeslagen en wil de toegevoegde waarde van de inkomensafhankelijke toeslagen bij het bieden van sociale zekerheid belichten. De vraag is echter, kan deze toegevoegde waarde ook op alternatieve wijzen bereikt worden? Met de uitwerking van de toeslagen heeft zij een duidelijker beeld verkregen van de functie van de toeslagen. Het toeslagenstelsel is bedoeld om kosten te dekken en is gericht op marktwerking. Toeslagen hebben een grote rol in de inkomensondersteuning: in totaal ontvangen 5 van de 8 miljoen huishoudens een toeslag. Door de opkomende kritiek op de toeslagenaffaire moet er echter gekeken worden naar alternatieve mogelijkheden. Wat kunnen we doen aan de problemen in het socialezekerheidsstelsel? Brink bespreekt een aantal mogelijke oplossingen voor in de toekomst. Met de aankomende verkiezingen kan het socialezekerheidsstelsel hervormd worden.

'Corona legt de focus op Rutte als stuurman van het land.'

Simon Otjes, onderzoeker bij het Documentatiecentrum Nederlandse Politieke Partijen bij de Rijksuniversiteit Groningen en universitair docent Nederlandse Politiek bij de Universiteit Leiden, doet onder andere onderzoek naar de verkiezingen. Hij licht aan de hand van verschillende onderzoeken toe waarom de toeslagenaffaire Rutte zijn populariteit niet raakt. Na de val van het kabinet is de zetelpeiling redelijk gelijk gebleven en zijn kiezers nog steeds tevreden met het kabinet. Hoe kan dit? De schuld en verantwoordelijkheid voor de toeslagenaffaire ligt volgens kiezers niet bij de kabinetsleden, maar bij de belastingdienst, betrokken ambtenaren, of bij de gehele politiek. Het kabinet krijgt niet de schuld, waarbij het aftreden van het kabinet ook nog depolitiserend werkt. Daarnaast vindt de helft van de kiezers het bestrijden van de coronacrisis belangrijker dan de toeslagenaffaire. Door de coronacrisis zijn kiezers positiever gaan denken over de regering. Otjes ligt verklaringen toe vanuit psychologisch, institutioneel en rationeel perspectief.