Dode Zielen - Nikolaj Gogo

In het onderdeel ‘(Her)ontdek een meesterwerk’ van Spraakmakende Boeken dit jaar aandacht voor Aai Prins’ nieuwe vertaling van Nikolaj Gogol’s Dode zielen (Van Oorschot, 2014). Het eerste deel van de roman verscheen in 1842, varianten en overgebleven delen van het tweede deel zijn posthuum gepubliceerd.

Aai Prins won voor haar vertalingen van Russische klassieken in 2001 de Aleida Schotprijs en in 2013 de Filter Vertaalprijs (voor het eerste deel van Gogol’s Verzamelde werken).

Dode Zielen - Nikolaj Gogol

Na de vorige vertaling van Charles Timmer uit 1965 is nu ook dit deel van Gogol’s verzameld werk in de Russische Bibliotheek van een nieuwe taaljas voorzien. Uiteraard zal in de bespreking stilgestaan worden bij enkele vertaalkwesties. Dat is met name relevant bij dit boek, waarin de taal voortdurend met de verteller op de loop lijkt te gaan.
Dat laatste is door Postmodernisten als Vladimir Nabokov wel uitgelegd als een aanwijzing dat Gogol’s wereld niets met de omringende werkelijkheid te maken heeft, maar toch kan een lezing van dit werk moeilijk om zulke aspecten heen - daarvoor zijn de baantjesjagerij, sjoemelpraktijken, inhaligheid en achterklap veel te herkenbaar. Of dit nu weer als een politieke satire op het tsaristische Rusland van de jaren 1830 moet worden gezien dan wel eerder een moralistische boodschap behelst, ook daar zijn de meningen over verdeeld. Wat moeten we aan met een roman waarvan de hoofdfiguur een lege plek is, waarin we het spoor van het plot ongemerkt kwijtraken in eindeloos geklets (zowel van de verteller als van de personages) en dat zich ook nog durft te presenteren als een “poëem”? Is dit nu de eerste vertegenwoordiger van de beroemde Russische realistische roman?