18-09-'08 | J. Hofstra

De heilige dwaas als ‘verborgen’ Christus

Het proefschrift van Jan Hofstra heeft een zonderlinge heilige als onderwerp: Symeon, de heilige dwaas om Christus' wil. Het leven van deze heilige (Syrië, midden 6e eeuw) werd opgetekend door Leontius van Neapolis. Hofstra's studie toont aan hoe een heiligenleven doelbewust kan worden geconstrueerd en van een subtiel vormgegeven diepgang kan worden voorzien – ook als er over de heilige amper historisch betrouwbare feiten bekend zijn. De heilige figureert in dit geval als inspiratie voor een boeiende preek. Daarnaast heeft deze ‘vita’ volgens Hofstra ook trekken van een psychologische roman.

Leontius van Neapolis leefde in de 7e eeuw op Cyprus. In zijn eerdere Leven van Johannes de Barmhartige geeft Leontius al blijk van een kritische opstelling, door zijn voorliefde voor humor en aanstootgevend gedrag als middel om kerk en samenleving moreel en religieus bewust te maken. Daarin blijken alle bouwstenen al aanwezig voor de latere Vita van Symeon. De auteur kende zorgen over de kerkelijke en monastieke situatie in zijn tijd, maar zijn vita's geven, kort voor de Arabische verovering van het oostelijk deel van het Byzantijnse rijk, geen blijk van een ondergangsstemming.

Leontius blijkt een fris schrijvende auteur, en het Leven van Symeon heeft een subtiele en krachtige compositie, aldus Hofstra. Symeon speelt een rol en heeft een verborgen opdracht. Als dwaze monnik kan hij zich identificeren met verschoppelingen, en bij zijn dolle streken tot redding weet hij vele aanzienlijken van hun verborgen ongerechtigheden te overtuigen. Leontius construeert daarbij parallellen tussen het leven van Jezus en Symeon, die als een alter Christus in uiterste vernedering zijn reddingswerk verricht. Hofstra gaat uitvoerig in op deze parallellen. Leontius wil, volgens Hofstra, in dit geschrift vol kritische humor niet de heilige dwaasheid als levensweg propageren: hij is er vooral op uit echt overspannen monniken te rehabiliteren – wie weet is in hen Christus verborgen.

Jan Hofstra (Groningen, 1945) studeerde theologie aan de Rijksuniversiteit Groningen. Hij begon zijn onderzoek bij de vakgroep kerkgeschiedenis en liturgiewetenschap aan de Faculteit Godgeleerdheid en Godsdienstwetenschap. Later was Hofstra Nederlands-Hervormd predikant, en momenteel is hij directeur van een reisorganisatie en van studie- en bezinningscentrum Karmel Drachten. /ES