Diabetesmedicijnen schuiven dialyse op de lange baan

Twee diabetesmedicijnen vertragen het beloop van de nierfunctieachteruitgang zodanig, dat patiënten veel later of zelfs niet gedialyseerd hoeven te worden. De geneesmiddelen bestaan al en worden aan sommige patiënten voorgeschreven om de bloedsuiker te verlagen. UMCG hoogleraar Klinische Farmacologie Hiddo Lambers Heerspink presenteert de veelbelovende resultaten deze week aan collega-wetenschappers op een diabetescongres in Australië, en publiceert over zijn onderzoek in twee wetenschappelijke magazines: New England Journal of Medicine (NEJM) en The Lancet Diabetes & Endocrinologie.

Het is voor het eerst in 18 jaar dat een diabetesgeneesmiddel het risico op dialyse blijkt te verlagen. Volgens Lambers Heerspink is er dringend behoefte aan nieuwe behandelingen, gezien het stijgend aantal mensen met diabetes. Ongeveer 1,2 miljoen mensen in Nederland hebben diabetes (maandelijks komen daar 1200 nieuwe patiënten bij) en tot 40% van hen zal een nierziekte ontwikkelen.

In de studie die gepubliceerd is in NEJM staat het geneesmiddel canagliflozine centraal. Dit middel wordt nu voorgeschreven aan mensen die met alleen aanpassing van voeding en beweging hun bloedsuikers niet omlaag krijgen. Uit deze studie blijkt dat de nierfunctieachteruitgang van diabetespatiënten die dit middel nemen, vrijwel geheel stabiliseert. Herdoor hoeven patiënten pas jaren later, of zelfs helemaal niet, te dialyseren. Dit verhoogt de kwaliteit van leven sterk, want dialyse is voor veel patiënten een zware belasting en niet eindeloos vol te houden. Het geneesmiddel vermindert ook het risico op cardiovasculaire complicaties, waaronder hartfalen, die vaak voorkomen bij mensen met een nieraandoening.

"Diabetes is de belangrijkste oorzaak van nierfalen wereldwijd, maar gedurende bijna twee decennia zijn er geen nieuwe behandelingen geweest om de nierfunctie te beschermen in patiënten met type 2 diabetes. Dit onderzoeksresultaat is een grote medische doorbraak omdat mensen met diabetes en nieraandoeningen een extreem hoog risico lopen op nierfalen, een hartaanval, een beroerte en de dood. We hebben nu een zeer effectieve manier om dit risico te verminderen ", aldus Lambers Heerspink.

Het middel dapagliflozine (een ‘broertje’ van canagliflozine, gemaakt door een andere fabrikant) geeft eenzelfde soort effect. Door dit middel te combineren met een ander diabetesmiddel (saxagliptine) wordt de nierfunctieachteruitgang vertraagd. Het bleek dat bij de combinatie van de twee middelen er een sterker effect was op bloedsuiker en eiwitten in de urine, belangrijke risico factoren voor nierfalen. Hoewel in deze studie de patiënten korter zijn gevolgd, geven de resultaten hoop dat ook hiermee op de lange termijn  de nierfunctieachteruitgang zal stabiliseren en het moment dat de patiënt aan dialyse toe is sterk uitstelt, met alle positieve gevolgen van dien. Over deze studie publiceert Lambers Heerspink met collega’s in The Lancet.

De uitkomsten van deze studies kunnen onmiddellijk worden toegepast. Deze middelen zijn  al verkrijgbaar en kunnen door artsen voorgeschreven worden. De richtlijnen waarin staat welke geneesmiddelen artsen in welke situatie kunnen voorschrijven, worden op dit moment op basis van deze studies aangepast.