Gekweekte hartspiercellen geven inzicht in hartfalen bij zwangere vrouwen

Vrouwen die rond hun zwangerschap hartfalen krijgen, hebben een probleem met het vetzuurmetabolisme in het hart. Dat toont promovendus Martijn Hoes van het UMCG aan met een revolutionaire onderzoekstechniek, waarbij hij hartcellen kweekte uit huidcellen van patiënten. ‘Over hartfalen bij vrouwen is tot nu toe heel weinig bekend. Meer kennis daarover kan helpen bij vroegtijdig herkennen van hartfalen.’ Hoes promoveert op 20 maart 2019 bij de Rijksuniversiteit Groningen.

Bij hartfalen is de hartspier niet meer in staat voldoende bloed door het lichaam te pompen. Lange tijd was hartfalen weinig onderzocht in vrouwen en daardoor slecht begrepen. Een specifieke vorm van hartfalen treedt bij vrouwen rondom de bevalling (peripartum cardiomyopathie of PPCM). ‘Deze ziekte wordt lang niet altijd herkend, de symptomen worden vaak aan andere oorzaken toegeschreven. Over de oorzaak weten we nog heel weinig.’ Hoes beschrijft in zijn proefschrift onderzoek naar hartfalen in het algemeen en naar PPCM. Het onderzoek is mede gefinancierd door de Hartstichting.

Nieuwe techniek

Onderzoek naar hartziekten op celniveau was tot voor kort vrijwel onmogelijk. ‘Je kunt niet even een paar celen uit de hartspier halen om te onderzoeken,’ legt Hoes uit. ‘Dat kan voor veel andere weefsels wel, maar bij het hart is dat niet wenselijk.’ Maar dankzij nieuwe technieken kon Hoes nu wel hartcellen onderzoeken. ‘We zijn inmiddels in staat om huidcellen om te zetten in stamcellen en die weer te kweken tot elk type cel; dus ook tot hartcel.’ Het mooie van deze methode is dat de opgekweekte cellen dus de genetische aanleg hebben van de persoon waar de huidcel ooit uit is gehaald. ‘We hebben met deze techniek hartcellen gekweekt van twee vrouwen met PPCM en een gezond vrouwelijk familielid van elk van hen.’

Energie

‘We hebben eerst onderzocht welke genen er geactiveerd zijn in die hartcellen. Daarin zagen we verschillen tussen de vrouwen met PPCM en de gezonde vrouwen.’ Die verschillen doen vermoeden dat het probleem bij PPCM zit in de energieproductie van die cellen. ‘Een gezond hart komt aan energie door vet te verbranden. Als het hart in de problemen komt – bij ziekte – gaat het hart over op verbranding van suiker. Dat is minder efficiënt op de lange termijn en leidt dan ook al gauw tot hartfalen. Tijdens een zwangerschap wordt de verbranding van vet extra gestimuleerd. Bij de vrouwen met PPCM gebeurt dat ook, maar om de één of andere reden lukt het niet dat vet daadwerkelijk te verbranden, dus wordt alsnog suiker gebruikt.’

Diagnose

Het onderzoek van Hoes heeft vooral tot doel om beter te begrijpen waarom sommige vrouwen hartfalen krijgen rond hun zwangerschap en uiteindelijk te komen tot een betere diagnose en behandelingen. We weten dat PPCM bij deze patiënten terugkomt bij elke zwangerschap en ernstige gezondheidsproblemen kan veroorzaken. Vroege diagnostiek en goede behandeling kan daarmee problemen rondom de bevalling voorkomen.

Curriculum vitae

Martijn Hoes (1988) studeerde Biomedische wetenschappen in Maastricht. Hij verrichtte zijn onderzoek bij de afdeling Cardiologie en het onderzoeksinstituut Guide van het UMCG. Het onderzoek is mede mogelijk geworden door de Hartstichting. De titel van zijn proefschrift is: Studying cardiac diseases using human stem cell-derived cardiomyocytes. Hij werkt als postdoc-onderzoeker in het UMCG.