Nederlandse onderzoekers in oudste wetenschappelijk tijdschrift ter wereld
Het oudste wetenschappelijke tijdschrift ter wereld Philosophical Transactions B besteedt een compleet themanummer over nieuw gemeenschappelijk onderzoek op het gebied van chronobiologie en ecologie, geïnitieerd door onderzoekers van de Rijksuniversiteit Groningen, het Nederlands Instituut voor Ecologie en het Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee. “Een grote eer”, aldus prof. dr. Theunis Piersma van het laatstgenoemde instituut, “want Philosophical Transactions van uitgever Royal Society London is het blad waarin Darwin en Van Leeuwenhoek ooit gepubliceerd hebben.”
De impact van de biologische klok op de natuur en ons leven is enorm. Jetlags, hormonen, gezondheid: heel veel is verbonden met de klok die in ons lichaam de tijd bijhoudt. Dat geldt niet alleen voor de mens, maar voor vrijwel alle andere organismen op onze planeet. Onderzoek hierover werd daarom onlangs beloond met een Nobelprijs. De kennis over klokmechanismen maakt dat we nu de betekenis in het leven van organismen kunnen begrijpen, en hiervoor moeten we de ritmiek in de natuur bestuderen. “Ecologie en chronobiologie - de 'biologie van de klok' - moeten we weer herenigen", stelt themaredacteur prof. Menno Gerkema van Rijksuniversiteit Groningen. “Zestig jaar geleden werkten deze vakgebieden samen, maar daarna focusten de chronobiologen op het mechaniek van de klok en de ecologen op timing in de natuur. Alleen samen kun je de werkelijke impact van de tijd op organismen ontrafelen.”
Ecologen en chronobiologen moeten dus weer 'dezelfde taal' gaan spreken. Als start organiseerden onderzoekers van Rijksuniversiteit Groningen (RUG), het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW) en het Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee (NIOZ) samen een internationaal symposium over ‘Wild Clocks’. Het symposium leverde de aanzet voor meer dan 10 wetenschappelijke publicaties, verzameld in één overzichtsnummer van Philosophical Transactions of the Royal Society B over het bijhouden van de tijd bij wilde dieren. Dit is op zondag 19 november verschenen.

Maar waar wordt in de natuur nu precies op geselecteerd, bv. door een mogelijke partner? De klok blijkt bij allerlei interacties spelbreker of matchmaker te kunnen zijn: van trek tot seks. “En bij de zee is de klok het ingewikkeldst van allemaal,” zegt NIOZ-onderzoeker prof. Theunis Piersma. “Hier spelen niet alleen het ritme van dag en jaar een rol, maar daar bovenop nog dat van eb en vloed plus de maan.” Dat zijn eigenlijk een heleboel klokken op een rijtje die in één dier aan het tikken zijn. Een delicaat systeem, dat niet verstoord moet raken door bijvoorbeeld lichtvervuiling of klimaatverandering.
Muizen die opeens dagactief worden onder natuurlijke omstandigheden, terwijl ze in het lab nachtactief zijn. Dat maakt nogal uit voor de conclusies van je onderzoek. Maar ook op een hoger niveau zijn er genoeg verschillen tussen lab- en veldonderzoek aan ritmes. NIOO-onderzoeker en dierecoloog prof. Marcel Visser vat het belang van veldonderzoek samen: “Waarom de klok werkt hoe hij werkt, is alleen te begrijpen als je 'wilde klokken' in het laboratorium èn in het veld onderzoekt. Het belang begrijp je beter onder de natuurlijke omstandigheden die een rol spelen bij de evolutie van de klok.”
Meer informatie
Theme issue Wild clocks: integrating chronobiology and ecology to understand timekeeping in free-living animals, samenstellers/redacteuren William J. Schwartz, Barbara Helm and Menno P. Gerkema. Philosophical Transactions of the Royal Society B, 19 november 2017.
Laatst gewijzigd: | 17 oktober 2022 16:10 |
Meer nieuws
-
04 juli 2025
RUG reikt verschillende prijzen uit tijdens Ceremony of Merits
De RUG heeft verschillende prijzen uitgereikt aan excellente onderzoekers en studenten tijdens de Ceremony of Merits op 4 juli 2025.
-
02 juli 2025
Relinde Weil herbenoemd als lid van Raad van Toezicht RUG
Het heeft de Minister behaagd Relinde Weil te benoemen voor een tweede termijn als lid van de Raad van Toezicht RUG.