Rijksuniversiteit Groningen opent Centrum voor Religie en Erfgoed

Op woensdag 25 oktober jl. opende Commissaris van de Koning in Groningen René Paas het Centrum voor Religie en Erfgoed (CRH) . De oude rechtbank in Groningen, waarin de Faculteit Godgeleerdheid en Godsdienstwetenschappen is gevestigd, zat woensdag tjokvol, niet alleen met studenten en wetenschappers maar ook met vertegenwoordigers van toonaangevende Nederlandse musea en erfgoedorganisaties. Deze toeloop bewijst dat er dringend behoefte is aan een wetenschappelijke focus op religieus erfgoed.

In zijn openingstoespraak zette directeur Todd Weir zijn visie voor het Centrum uiteen als onderzoekshub dat toekomstige experts traint en samengewerkt met overheden, kerken, musea en stichtingen die worstelen met erfgoedbeheer. Het CRH is de opvolger van het Instituut voor Christelijk Cultureel Erfgoed (ICCE), dat jarenlang een belangrijke bijdrage heeft geleverd aan de discussie over erfgoed in Nederland. Naast christelijk erfgoed houdt het nieuwe Centrum zich bezig met de godsdienstgeschiedenis van de oudheid en de geschiedenis van islam, jodendom en boeddhisme, en met nieuwe vormen van religie en secularisme.

Weir opende het seminar, met als thema religieus erfgoed in een tijd van secularisering, met de observatie dat godsdienstwetenschappers hard nodig zijn in tijden van secularisering en ze hun expertise moeten inzetten om het erfgoedprobleem aan te pakken. De dramatische terugloop van kerkbezoek in de provincie Groningen bijvoorbeeld betekent dat steeds meer Groningers religie ervaren als erfgoed in plaats van een levende traditie.

Joods-christelijke cultuur
In zijn keynote speech beschreef de gerenommeerde Britse kerkhistoricus Hugh McLeod hoe in de jaren 60, door de transformatie van religieuze praktijken, de samenleving ineens seculariseerde. Daarna sprak de jonge Utrechtse wetenschapper Ernst van den Hemel over de erfgoedpolitiek van vandaag de dag. Hij vroeg zijn luisteraars kritisch te kijken naar wat in de politieke arena als erfgoed wordt verkocht. Uit zijn analyse van meer dan 400.000 tweets van Nederlandse nationalistische partijen bleek dat verwijzingen hierin naar de “joods-christelijke” cultuur zelden op het jodendom sloegen en bijna altijd een voorzet vormden voor anti-islamitische claims.

Vervolgens presenteerden promovendi hun innovatieve erfgoedonderzoek, waarna de vertegenwoordigers van de erfgoedorganisaties een rondetafeldiscussie voerden. Aan tafel zaten Emile Schrijver van het Joods Historisch Museum, Gerhard Bakker van de Stichting Alde Fryske Tsjerken, Suzan Folkerts van de Athenaeumbibliotheek, Michiel Verweij van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed en Jaap Broekhuizen van de Protestantse Kerk Nederland. Uit de discussie bleek dat er consensus bestaat over de noodzaak voor actie en meer begrip als het gaat om cultureel erfgoed in Nederland. Een terugkerend thema was hoe we in de toekomst kunnen omgaan met leegstaande kerkgebouwen.

Oude kerken
De dag werd afgesloten met een inspirerende speech van CdK Paas, waarin hij opriep tot pragmatische maar creatieve en passende nieuwe functies voor oude kerken. Paas onderstreepte de algemene teneur in de zittingzaal. Dit was niet zomaar een formele opening. Dit was een uiting van bewustzijn, dat er actie moet komen en dat de collectieve wil hiertoe bestaat.