Willem de Graaffprijs 2013 voor Prof. Dr. Peter Barthel

Het bestuur van Stichting ‘De Koepel’ heeft besloten om de Willem de Graaffprijs 2013 toe te kennen aan Prof. Dr. Peter Barthel. Als uiting van waardering en erkentelijkheid heeft het bestuur van Stichting ‘De Koepel’ in 2007 de Willem de Graaffprijs ingesteld. De prijs is primair bedoeld voor iemand die beroepsmatig werkzaam is in sterrenkunde en/of ruimte-onderzoek en die daarnaast in bijzondere mate bijdraagt aan de popularisering van deze wetenschapsterreinen. De prijs is zowel beloning voor als aanmoediging tot activiteiten die Willem de Graaff na aan het hart lagen. De prijs ter grootte van 1500 euro wordt eenmaal in de drie jaar uitgereikt. In 2007 is de prijs voor het eerst toegekend aan Prof. Dr. John Heise uit Utrecht. In 2010 ging deze prijs naar Prof. Dr. Vincent Icke uit Leiden.

Prof. dr. Willem de Graaff (1923-2004) was leider van de Fysische Afdeling (1960-1976) van het Utrechtse Laboratorium voor Ruimte-Onderzoek van de Commissie voor Geofysica en Ruimteonderzoek (GROC) van de KNAW. Naast zijn werk als fysicus en vooral na zijn pensionering heeft hij zich tientallen jaren ingezet om een breed publiek te interesseren voor ruimtevaart en sterrenkunde. Zo gaf hij meer dan 600 lezingen voor jong en oud (binnen de KNVWS en daarbuiten), talrijke cursussen en radio-interviews. Vele jaren was hij voorzitter van het bestuur van Stichting ‘De Koepel’.

Peter Barthel is sinds 2004 hoogleraar astrofysica aan de Rijksuniversiteit Groningen. Hij studeerde natuur- en sterrenkunde in Amsterdam en Utrecht en promoveerde in 1984 in Leiden op een onderzoek naar de radiostructuur van quasars. Hierna werkte hij enkele jaren als onderzoeker aan het California Institute of Technology in de VS. Sinds 1988 is hij verbonden aan het Kapteyn Instituut van de Rijksuniversiteit Groningen.

Actieve melkwegstelsels hebben zijn bijzondere interesse en samen met tientallen studenten, promovendi en postdocs voerde hij tal van onderzoeksprojecten uit in dit vakgebied. Samen met collega’s deed hij waarnemingen in zichtbaar en infrarood licht en op radio- en millimetergolflengten met de grootste instrumenten ter wereld zoals van ESO en op Mauna Kea, en gebruikte hij de astronomische satellieten Hubble, Chandra, IRAS, ISO, Spitzer en Herschel. Hij is één van de drie Europese Mission Scientists voor de Herschel-ruimtelescoop van ESA.

Naast zijn wetenschappelijk werk is Barthel actief betrokken bij de popularisatie van de wetenschap. Met een enthousiaste en veelzijdige aanpak bereikt hij een groot publiek, waaronder grote aantallen scholieren. Het is kunst, sterrenkunde, ruimteonderzoek en popularisering ineen. Zo organiseerde hij de Nacht van Kunst en Wetenschap met de uitvoering van Sisasks compositie ‘Sombrero Galaxy’ voor piano quatre-mains en videoprojectie. Ook in fototentoonstellingen in het Huis Marseille en Science Center Nemo liet hij kunst en sterrenkunde samengaan. Al vele jaren is hij (mede)organisator van sterrenkundige tentoonstellingen. Die in 2011 trok 17.000 bezoekers.

Hij zette weblessen voor scholen op, die sterrenkunde in de kinderwereld brengen. Hij is rector van de Scholierenacademie en geeft geregeld college voor de Kinderuniversiteit. Hij had een actieve rol bij het beschikbaar maken van ESA/ESO-sterrenkundepractica voor Nederlandstaligen en bij de ontwikkeling van het internetgame ‘Kids in Space’ voor het basisonderwijs. Hij droeg bij aan een nieuw natuurkundeprogramma voor HAVO/VWO en bracht zo sterrenkunde terug in de klas. Hij schreef het artikel ‘Santa and the Moon’ over onderzoek naar afbeeldingen van de maan op cadeaupapier en in kinderboeken. Hij produceerde het luisterboek ‘De Maan in 60 minuten’. Het project ‘Ontdek het onzichtbare heelal’ met veel resultaten van de Herschel-infraroodsatelliet stond onder zijn leiding. Dit project won de Academische Jaarprijs 2008. Met deze activiteiten haalde hij regelmatig de pers en trad hij o.a. op in het tv-programma van Pauw en Witteman.

Het bovenstaande is slechts een beknopte opsomming. Peter Barthel zet zich bevlogen, geïnspireerd en vol overgave al een paar decennia in voor het uitdragen van de sterrenkunde naar een breed publiek. Het bestuur van Stichting ‘De Koepel’ acht Peter Barthel daarom een waardig prijswinnaar en hoopt dat hij zich met veel plezier zal blijven inzetten voor de popularisering van de sterrenkunde. Het bestuur is gekomen tot zijn beslissing na advies van de juri, die dit jaar bestond uit Jan de Boer (juri-voorzitter), Karel van der Hucht (voorzitter 'De Koepel'), Marieke Baan (voorlichter NOVA) en Bas Nugteren (directeur 'De Koepel'). De prijs wordt uitgereikt op woensdagmiddag 15 mei 2013 tijdens de Nederlandse Astronomen Conferentie in Lommel, België.

Meer informatie: prof. dr. Peter Barthel

Zie ook: website De Koepel en website Astronomie