Als in een spiegel. Vrede, kennis en gemeenschap op het Antwerpse landjuweel van 1561

Promotie: dhr. J.J.M. Vandommele, 14.45 uur, Academiegebouw, Broerstraat 5, Groningen

Proefschrift: Als in een spiegel. Vrede, kennis en gemeenschap op het Antwerpse landjuweel van 1561

Promotor(s): prof.dr. B.A.M. Ramakers

Faculteit: Letteren

 

Universele vragen op grootste rederijkerswedstrijd 16e eeuw

Jeroen Vandommele analyseert in zijn proefschrift de gebeurtenissen op het Antwerpse Landjuweel van 1561, de grootste rederijkerswedstrijd van de zestiende eeuw. Vragen die daar centraal stonden waren: Kunnen literatuur en kunst de vrede en de eendracht in de wereld bevorderen? Hoe komt iemand tot ware zelfontplooiing? Welke kennis is zowel nuttig als deugdzaam om te bezitten? Op welke manier kan een burger de stedelijke gemeenschap het meest van dienst zijn?

Uit verschillende Brabantse steden kwamen rederijkerskamers in 1561 naar Antwerpen om daar feest te vieren en elkaar in verschillende literaire wedstrijdonderdelen partij te geven. In zijn onderzoek beschouwt Jeroen Vandommele het Landjuweel als een van de belangrijkste manifestaties van het culturele en intellectuele zelfbewustzijn van de rederijkers, als een forum voor kennisuitwisseling en meningsvorming over vraagstukken die in geletterde kringen actueel waren. De studie bestaat uit een analyse van het vertoog dat men in de diverse wedstrijdbijdragen voerde rondom de concepten vrede, kennis en gemeenschap.

Het eerste deel van het proefschrift is gewijd aan de vrede. Tijdens het Landjuweel verkondigden de rederijkers namelijk de opvatting dat zij met hun rederijkerskunst een permanente vrede konden realiseren. Het tweede deel betreft het discours dat werd gevoerd over het belang van ‘conste’, waarmee kennis in het algemeen werd bedoeld en de zeven vrije kunsten in het bijzonder. De rederijkers deelden de overtuiging dat kennisverwerving moest leiden naar een deugdzaam leven in dienst van de stad. Het derde en laatste deel van het onderzoek is gewijd aan het concept gemeenschap. Hierin is de visie van de rederijkers nagegaan op de verhouding tussen individualiteit en collectiviteit. Als conclusie wordt gesteld dat de rederijkers hun toneel beschouwden als een metafoor voor het leven, als relevant voor iedereen. De bijdragen aan het Landjuweel hielden het publiek aldus een spiegel voor waarin het visies op de mens en zijn leef- en denkwereld kon ontdekken.

Jeroen Vandommele (België, 1980) studeerde geschiedenis aan de Vrije Universiteit Brussel. Hij verrichtte zijn onderzoek bij de vakgroep Nederlands (historische letterkunde/ Mediëvistiek) van de Faculteit der Letteren. Het proefschrift verschijnt in een handelsuitgave bij Uitgeverij Verloren. Vandommele werkt bij het Rijksmuseum Amsterdam, als catalogiseerder ten behoeve van het project Het Prentenkabinet Online. Daarnaast is hij tijdelijk als docent verbonden aan de opleidingen Geschiedenis en Kunsten, Cultuur en Media van de Rijksuniversiteit Groningen.