Gedrag is te regelen

Datum: 1 juni 2010

Oratie: dhr. prof.dr. H.L. Trentelman, 16.15 uur, Academiegebouw, Broerstraat 5, Groningen

Faculteit: Wiskunde en Natuurwetenschappen

Leeropdracht: Systeem- en Regeltechniek

Titel: Gedrag is te regelen

Gedrag is te regelen

Wiskundige systeem-en regeltheorie is het gebied binnen de toegepaste wiskunde en de theoretische ingenieurswetenschappen dat zich bezighoudt met de analyse van wiskundige modellen van dynamische systemen die interacteren met hun omgeving, en met het ontwerpen van regelaars en schatters voor dergelijke systemen. In het Engels spreken we over 'Systems and Control'.

Systems and Control houdt zich bezig met dynamische systemen. Onder een dynamisch systeem verstaan we een verschijnsel, bijvoorbeeld fysisch, chemisch, biologisch, economisch, waarvan het gedrag van de tijd afhangt, vaak mede door externe invloeden of beïnvloeding. Bijvoorbeeld het verloop in de tijd van de AEX-index onder invloed van stimuleringsmaatregelen door de overheid, of het temperatuurverloop in een huiskamer als gevolg van de instelling van de thermostaat. Het woord dynamisch refereert aan het feit dat we kijken naar het verloop in de tijd van deze grootheden. Onder een wiskundig model van een dynamisch systeem verstaan we een beschrijving van het systeem in wiskundige taal en in termen van wiskundige concepten. Deze beschrijving zegt welke functies van de tijd in het systeem voorkomen.

Een van de centrale probleemstellingen in de systeem- en regeltheorie is de volgende: gegeven een dynamisch systeem, samen met een lijst van gewenste eigenschappen waaraan de functies in het systeem zouden moeten voldoen (deze lijst noemen we: de specificaties), bepaal een regelaar zodat het geregelde systeem aan de gegeven specificaties voldoet. Het probleem is dus om voor een gegeven dynamisch systeem een geschikte regelaar te ontwerpen.

In deze oratie wordt wordt het vakgebied nader toegelicht. Haar geschiedenis wordt geschetst aan de hand van enkele belangrijke ontwikkelingen in de technologie. Aandacht wordt besteed aan de uitvinding van de stoommachine tijdens de industriële revolutie, de ontwikkeling van de feedback versterker in de eerste helft en de 'Space Race' in de tweede helft van de vorige eeuw.