Religieuze beweging Sonja de Vries stuit op onbegrip en sensatiezucht

Wie zijn geloof op een andere manier beleeft dan te doen gebruikelijk, wordt al gauw als afwijkend bestempeld. Dat concludeert godsdienstsocioloog Lammert Jansma op basis van een studie naar de Stichting ‘Uit de bron van Christus’, een kleine religieuze beweging in Noord-Nederland. Op 6 mei 2010 promoveert Jansma op zijn onderzoek aan de Rijksuniversiteit Groningen.

De afgelopen decennia zijn in Nederland tal van nieuwe religieuze bewegingen opgekomen. Zij worden door het grote publiek in veel gevallen met argusogen gadegeslagen. Dit mede onder invloed van mediaberichten over ontsporende, gewelddadige sektes, zoals die van David Koresh in het Amerikaanse Waco en de Japanse Aum Shinrikyo. Dat het hier om spraakmakende uitzonderingen gaat, wordt vergeten en gemakkelijke generalisaties zijn het gevolg. Ook de religieuze beweging ‘Uit de bron van Christus’ in het Friese Oudehorne, in de dagbladen voorgesteld ‘de sekte van Sonja de Vries’, heeft herhaaldelijk met beschuldigingen en vooroordelen te maken gehad.

Het onderzoek

Godsdienstsocioloog Lammert Jansma heeft sinds 1998 de godsdienstige praktijken van en de reacties op de beweging van Sonja de Vries in kaart gebracht. Hij hield onder meer interviews met leden en ex-leden, woonde bijeenkomsten van de beweging bij en bestudeerde schriftelijk materiaal (brochures, contactbladen, archiefstukken) van de beweging. Ook interviewde hij sleutelinformanten in de vestigingsplaats van de beweging. Hij stelt vast dat de beweging past binnen een brede traditie van het gnostisch christendom, verwant aan de theosofie en de new age-beweging.

Het ware geloof

De onderzochte beweging heeft zich gevormd rond de profetes Sonja de Vries. In 1983 ‘hoort’ zij dat ze een instrument is van ‘machten van gene zijde, engelen uit de Zevende Lichtsfeer’, en dat het haar taak is om de mensen terug te brengen naar het ware geloof, het evangelie zoals het was in de dagen van de eerste apostelen. In de jaren die volgen, ontstaat er een beweging van zo’n tweehonderd gelovigen. Een groot deel van hen sluit zich aan bij de beweging vanwege de wonderbaarlijke genezingen die Sonja de Vries verricht.

Bijzondere beweging

Het is een bijzondere beweging, stelt Jansma vast. Waar ‘healing cults’ veelal een losse organisatie kennen, ontstaat in het Friese Oudehorne een goed georganiseerde beweging. De beweging ziet het als haar taak de boodschap van de engelen uit te dragen en heeft daartoe een doelgerichte organisatie nodig. Ook is bijzonder dat het een beweging van Nederlandse oorsprong is: vrijwel alle nieuwe religieuze bewegingen in Nederland, zoals de Verenigingskerk, de Scientology Kerk en de Hare Krishna-beweging zijn van buitenlandse oorsprong. Een belangrijk verschil met gevestigde kerken is dat de leden veel tijd investeren in de beweging. Het brengen van de boodschap der engelen vraagt een grote inzet van de apostelen.

Afwijkende overtuiging

Dat de volgelingen zich zo inzetten voor de beweging wordt door buitenstaanders als afwijkend beschouwd, stelt Jansma vast. Actoren in de omgeving van de beweging reageerden afwijzend-bestrijdend (sektebestrijders), afwijzend-waarschuwend (kerken), afstandelijk (dorpssamenleving) of sensatiebelust (media). In de ogen van dorpsbewoners, kerkleden, en media gaat een ‘normaal’ kerklid soms zondags naar de kerk. Geloof dient een marginaal en geen centraal aspect te zijn van dagelijks leven, zo lijkt de algemene opinie voor te schrijven. Wie zijn geloof op een andere manier beleeft dan te doen gebruikelijk, wordt al gauw als afwijkend bestempeld.

Curriculum vitae

Lammert G. Jansma (1943) promoveert op 6 mei 2010 aan de Rijksuniversiteit Groningen in de Godgeleerdheid en Godsdienstwetenschap. Zijn promotor is prof.dr. J.N. Bremmer. Dit is Jansma’s tweede promotie; in 1977 promoveerde hij op een historisch-sociologische studie naar de zestiende-eeuwse beweging van de Wederdopers. De titel van zijn huidige proefschrift luidt: Engelen in Oudehorne. Een nieuwe profetische beweging in het lokaalpostmoderne. Het boek verschijnt in handelseditie. Recensie-exemplaren zijn verkrijgbaar bij uitgeverij Eburon, tel 015–2131484, info eburon.nl .

Noot voor de pers

Contact: Lammert Jansma, tel. 0511–475407