Prof.dr.ir. Kees Ahaus: 'Met kleine ingrepen zijn grote besparingen in de zorg mogelijk'

Door de vergrijzing, de toename van behandelmogelijkheden en de economische crisis, staat de betaalbaarheid van de gezondheidszorg ter discussie. Inzichten uit het bedrijfsleven kunnen ziekenhuizen helpen geld te besparen, aldus RUG/UMCG-hoogleraar Healthcare Management Kees Ahaus.

De route die patiënten in Nederlandse ziekenhuizen afleggen, zou nauwkeurig in kaart gebracht moeten worden. Ziekenhuizen kunnen zo enorm veel geld besparen, betoogt hoogleraar Kees Ahaus. Inzichten uit het bedrijfsleven kunnen voor ziekenhuizen van grote waarde zijn. Ahaus: “Gelukkig komt hiervoor steeds meer belangstelling. Een groeiend aantal ziekenhuizen gebruikt managementmethodes als Lean en Six Sigma. Het congres Lean in de zorg, afgelopen maand aan onze universiteit, trok ook enorme belangstelling.”

Voortdurende flow

Lean management, waarvoor in de zorg steeds meer belangstelling ontstaat, werd ontwikkeld in de fabrieken van Toyota in Japan. De methodiek is erop gericht verspilling te verminderen, door het productieproces nauwgezet in kaart te brengen, en er kleine aanpassingen in te doen. Materialen en mensen moeten in een fabriek in voortdurende flow verkeren; staan ze stil, dan treedt verspilling op. Brengen Nederlandse ziekenhuizen de route van een patiënt in kaart, dan blijkt vaak dat grote besparingen mogelijk zijn. Ahaus: “Wat gebeurt er met een patiënt vanaf het moment dat hij het ziekenhuis binnenkomt, of zelfs al eerder in de zorgketen? Als we de zorg beter zouden coördineren, hoeft de patiënt misschien niet drie keer naar een ziekenhuis, maar wordt hij in één keer door drie artsen gezien.”

Door de medewerkers zelf

De kracht van Lean schuilt erin dat processen niet door buitenstaanders worden geanalyseerd, maar door de betrokken medewerkers zelf, aldus Ahaus. “Lean kan met geringe ondersteuning van consultants. Verpleegkundigen, artsen en andere medewerkers van het ziekenhuis brengen het zorgproces zélf in kaart, in groepjes. Zij stellen zichzelf een duidelijk doel en gaan gefaseerd te werk, volgens een aanpak die alle betrokkenen kennen.” Van het moment dat de patiënt binnenkomt tot zijn ontslag worden alle stappen in kaart gebracht. En bij elke stap is de vraag: wordt er waarde toegevoegd? Of treedt er verspilling op?

Kleine ingrepen

Door enkele kleine ingrepen kunnen vaak al aanzienlijke besparingen gerealiseerd worden. Een promovendus van Ahaus, Gerard Niemeijer (UMCG), bracht het zorgproces op de trauma-afdeling van het UMCG in kaart. Met een paar kleine ingrepen vallen al aanzienlijke resultaten te behalen, zo bleek. Ahaus: “Bijvoorbeeld door eerder vervolgzorg te regelen en nauwkeurig te bepalen of de patiënt wel op de juiste afdeling ligt. Zo kon de ligduur worden verkort, konden meer patiënten worden opgenomen en was er meer capaciteit voor spoedpatiënten. Geld besparen en tegelijkertijd de kwaliteit van de zorg verbeteren is mogelijk.”

Hidden hospitals

Uit onderzoek naar verspilling in het bedrijfsleven is bekend dat in sommige fabrieken 25 procent van de toegevoegde waarde wordt verspild. Hierbij wordt gesproken van hidden factories. Naar verspilling in de zorg is nog niet veel wetenschappelijk onderzoek gedaan, maar Ahaus vermoedt dat de onderzoeken die de komende jaren gepubliceerd worden een vergelijkbaar beeld zullen laten zien. Ahaus: “Zeker weten doen we het niet, maar ik heb geen reden om aan te nemen dat het beeld in de zorg heel anders zal zijn. Ik vermoed dat er aanzienlijke hidden hospitals zijn.”

Curriculum vitae

Kees Ahaus (1960) is hoogleraar Healthcare Management aan de Faculteit Economie en Bedrijfskunde van de Rijksuniversiteit Groningen en is tevens verbonden aan het UMCG. Hij is een autoriteit op het terrein van kwaliteitsmanagement, en schreef tal van boeken en wetenschappelijke publicaties over dit onderwerp. Hij leidt het expertisecentrum Research on Healthcare Organisation & Innovation (RHO). Naast zijn werk aan de RUG is Ahaus onder meer directeur van TNO Management Consultants en voorzitter van het Centraal College van Deskundigen in de Zorg (HKZ).