Proefschrift: 'Overheid meet wel prestaties, maar stuurt er de organisatie niet direct mee aan'

Wethouders en burgemeesters van Nederlandse gemeenten leggen vaak de nadruk op het behalen van concrete resultaten en het meten van prestaties. Meetbare resultaten zouden de overheidsorganisaties "zakelijker" maken. Maar worden deze prestatiemaatstaven ook echt gebruikt voor zakelijke resultaatbeheersing of wordt een meer politieke vorm van beheersing toegepast? Hebben de te leveren prestaties de hoogste prioriteit of zijn andere zaken belangrijker? Uit het promotieonderzoek van Willem Jan van Elsacker blijkt dat het laatste het geval is. Resultaten en prestaties worden wel vastgesteld en over de voortgang wordt ook gerapporteerd, maar de verschillen tussen het gestelde doel en de werkelijkheid worden slechts sporadisch gebruikt om de organisatie direct bij te sturen. Alleen financiële budgetten worden zakelijk beheerst, maar meestal ook slechts op hoofdlijnen.

 

Van Elsacker: 'De cases die ik onderzocht wekken de indruk dat een standaard aanpak wordt gebruikt. Het vaststellen van begrotingen, het rapporteren van de voortgang en het verantwoorden naar de buitenwereld staan daarin centraal. Bijsturen van de organisatie gebeurt vooral door het aanpassen van toekomstige plannen en begrotingen, maar nauwelijks door het direct aanpassen van de werkprocessen.’ Alleen als een beleidsterrein politiek gevoelig is (als er politieke risico’s of kansen aanwezig zijn), worden prestaties belangrijker. Dan worden prestatiemaatstaven ook gebruikt voor het signaleren van belangrijke ontwikkelingen en het aanpassen van de werkzaamheden. 'In dit geval neemt ook de intensiteit van de plannen en rapporteren toe. Daaruit blijkt dat directe resultaatbeheersing in een politieke context wel degelijk mogelijk is.'

 

Van Elsacker vindt zijn bevindingen opmerkelijk. 'Vaak wordt verondersteld dat het plannen en rapporteren van duidelijke prestaties als vanzelf leidt tot formele resultaatbeheersing. Uit het veldonderzoek dat ik deed, komt duidelijk een ander beeld naar voren.' Hij concludeert dat overheden vooral bezig zijn het gedrag van de medewerkers bij te sturen. Een zakelijke beheersing, waarbij vooral het te behalen resultaat centraal staat, komt vrijwel niet voor.

 

Curriculum vitae

Willem Jan van Elsacker (Dieren, 1959) studeerde bedrijfseconomie in Rotterdam. Het onderzoek werd uitgevoerd bij de economische faculteit en gefinancierd door EPM Sneek. Hij promoveert op 12 april 2007 (14.45 uur) tot doctor in de economie bij prof.dr. H.J. ter Bogt en prof.dr. G.J. van Helden. De titel van het proefschrift is: Roles of performance measurement in local government. Van Elsacker werkt bij EPM als management consultant.

 

Informatie: W.J. van Elsacker, tel. (0515)43 28 56, e-mail: wj.van.elsacker@e-p-m.nl (werk).