Promotie: 'Kwaliteitscontrole accountant helpt boekhoudfraude voorkomen'

Onder invloed van boekhoudschandalen als Enron (2001) en Ahold (2002) is de aandacht voor het werk van accountants toegenomen. Dit leidde onder andere tot een grotere invloed van commissarissen bij de herbenoeming van een huidige accountant of de aanstelling van een nieuwe. In dit proces blijken commissarissen niet alleen te kijken naar harde aspecten als onafhankelijkheid en deskundigheid, maar ook naar zachte, relationele aspecten. Deze evaluatie kan beter, concludeert Asmerom Ghebremichael in zijn promotieonderzoek naar de perceptie die Nederlandse commissarissen hebben van accountants. Ghebremichael promoveert op 23 maart.

Ghebremichael vindt dat accountantskantoren, die in een steeds concurrerender markt opereren, meer aandacht zouden moeten hebben voor de relationele aspecten van accountants. Evaluaties zijn nu vaak gebaseerd op de technische competenties van accountants (onafhankelijkheid en deskundigheid). Maar die zijn zelden grondig genoeg. De functionele aspecten blijven helemaal onderbelicht.

Vinger aan de pols

‘Dat moet je zo zien’, zegt Ghebremichael. ‘Als je naar de kapper gaat, verwacht je dat hij je knipt zoals je wilt. Maar je wilt ook dat hij vriendelijk is en niet brutaal. Je wilt geen vervelende muziek in de kapsalon horen en er ook geen vervelende klanten aantreffen. Bij accountants geldt dat ook. Ze moeten onder andere hun werk goed doen, maar ook op tijd zijn, goed bereikbaar en gebruik maken van hun internationale contacten, als zij daarover beschikken.’

Met een grondige evaluatie door de commissarissen alleen ben je er nog niet. Wetgevers en toezichthouders krijgen vaak te maken met bedrijven die hun accountant ook andere klussen laten opknappen dan alleen de boekhouding. De belastingen bijvoorbeeld, of consultancy voor het management. Dat hoeft in principe geen probleem te zijn, vindt Ghebremichael. Als maar duidelijk is dat de raad van commissarissen de enige échte klant is van deze diensten en níet de directie of het management. Alleen dan kunnen de commissarissen de vinger goed aan de pols houden.

Roulatie

Een andere conclusie is die over accountantsroulatie. Als een accountant te lang verbonden blijft aan één bedrijf, kan zijn onafhankelijkheid in het geding komen. ‘De perceptie van mensen is vaak dat naarmate een accountant een bedrijf langer controleert, zijn onafhankelijkheid ook afneemt. Hoewel commissarissen zich bewust zijn van deze perceptie, is dat in hun ogen niet terecht’, aldus de promovendus.

Accountantskantoren kunnen zelf hun service verbeteren door meer ervaren personeel aan te nemen en grondiger ‘on the job training’ uit te voeren. Het promotieonderzoek geeft antwoord op de vraag welke competenties ze precies in huis moeten hebben.

Audit quality gap

Tenslotte is er een grote rol weggelegd voor het onderwijs. Ghebremichael onderzocht wat hij de ‘audit quality gap’ noemt: het verschil tussen de verwachtingen van de commissarissen en de perceptie die zij hebben van de verleende diensten. Op functioneel gebied blijken de commissarissen vaak erg tevreden, maar in technische zin valt er nog veel te verbeteren. Om boekhoudschandalen in de toekomst te voorkomen, moet daarom in het onderwijs meer aandacht komen voor het vroeg identificeren van problemen binnen grote bedrijven. Bijvoorbeeld door meer waarheidsgetrouwe casestudies te gebruiken in de colleges.

Curriculum vitae

Asmerom Atewebrhan Ghebremichael, geboren te Asmara, Eritrea op 31 juli 1970, studeerde bedrijfseconomie aan de RUG. Ghebremichael promoveert tot doctor in de Economische Wetenschappen bij prof.dr. J.A. van Manen van de RUG en prof.dr. R. Dassen van de Vrije Universiteit en de Universiteit van Maastricht. Hij deed zijn onderzoek bij de vakgroep Accountancy. Het onderzoek maakt deel uit van een samenwerking tussen de RUG, de Universiteit van Asmara en de Nederlandse organisatie voor internationale samenwerking in het hoger onderwijs NUFFIC. De laatste twee financierden het onderzoek.

Ghebremichael gaat half april terug naar Asmara, om daar aan de universiteit te werken als docent en onderzoeker. De titel van het proefschrift luidt: ‘Audit Quality and its Impact on Behavioural Intensions: Perceptions of Supervisory Directors in Dutch Corporations’.