Opinie: Antibiotica-resistentie probleem van iedereen

Door: Alex Friedrich

Een derde tot de helft van alle jongeren in de Nederlands- Duitse grensstreek krijgt jaarlijks een antibioticakuur. Resistentie is een groeiend en levensgevaarlijk probleem.

Bij ongewijzigd beleid worden simpele operaties of een behandeling op een intensive care in de toekomst levensgevaarlijk. De antibiotica, die voor een veilige behandeling nodig zijn, werken dan niet meer. Een probleem waarvan we ook vandaag de dag al de gevolgen ondervinden.

Jaarlijks krijgen 2,6 miljoen mensen in de EU een ziekenhuisinfectie; 25.000 mensen sterven aan een infectie veroorzaakt door bacteriën die ongevoelig zijn geworden voor antibiotica.

Vorige week werden de resultaten bekendgemaakt van de eerste Antimicrobial Resistance Benchmark. De publicatie zorgde voor nogal wat commotie. Als hoogleraar medische microbiologie in het UMCG volg ik dergelijke berichtgeving op de voet.

Met gevoelens van frustratie tot gevolg, kan ik u vertellen. In het rapport wordt opnieuw met een beschuldigende vinger gewezen, dit keer naar de farmaceutische industrie.

Begrijp me goed, ik voel geen behoefte de belangen van deze industrie te verdedigen. Wel ben ik van mening dat vingertjes zwaaien ons niet dichter bij een oplossing brengt. In het verleden werden dierenartsen en huisartsen op eenzelfde manier aan de schandpaal genageld.

In situaties waar iedereen met de vinger naar de ander wijst, bestaat meestal een systeemprobleem, dat niet door een enkele beroepsgroep of sector kan worden opgelost.

Antibiotica-resistentie is een maatschappelijk probleem én ik ben tot op het bot gedrevenomhiervoor een duurzame oplossing te vinden.

Resistentie tegen antibiotica is natuurlijk en een bekend feit. De toename ervan heeft tal van oorzaken.

Het ontwikkelen van nieuwe en vooral slimme antibiotica om resistentie tegen te gaan is een goede ontwikkeling, maar is tegelijkertijd een 'pleister op de wond'. Tegen elk nieuw ontwikkeld antibioticum is tot nu toe binnen no time resistentie ontstaan. Het is een illusie te denken dat we antibiotica-resistentie de wereld uit krijgen. Wel kunnen we zorgen dat voor de mens gevaarlijke micro-organismen, die tegelijkertijd resistent zijn, zich niet verspreiden en dat infecties voor patiënten behandelbaar blijven. Neem de vleessector, een branche die niet zonder antibiotica kan. Dieren leven dicht op elkaar, waardoor bacteriën de vrije loop hebben en ziektes zich in een mum van tijd verspreiden. In ziekenhuizen is dit niet anders.

In plaats van ons te verdiepen in het verbeteren van de preventie, bestrijden we de ontstane ziektes bij mens en dier met antibiotica. Dit heeft gevolgen voor de aanwezige bacteriële flora en leidt tot het ontstaan en verspreiding van de gevreesde resistentie. De oplossing?

Effectieve infectie- en resistentiepreventie.

Uit een publicatie van het CBS een paar jaar geleden blijkt dat in de gemeente Pekela de meeste antibiotica werden verstrekt. Een arme 'grensregio' met relatief veel werkloosheid, waar mensen doorgaans ongezonder leven en daardoor sneller ziek worden en de dokter opzoeken.

Vanwege een gebrek aan specialistische zorg in de buurt diagnosticeren huisartsen vaker zelf en schrijven ze sneller antibiotica voor. Ook bij een simpel griepje, terwijl dit meestal door virussen is veroorzaakt waar antibiotica eigenlijk niet eens helpen.

Uit eigen onderzoek blijkt dat 30 tot 50 procent van alle kinderen in de Duits-Nederlandse grensstreek elk jaar een antibioticakuur krijgt en dat-naarmate jedichter bij degrens komt - meer antibiotica worden voorgeschreven. Daar komt (het landelijke probleem) bij dat patiënten van zorginstelling naar huis en kort daarna weer naar zorginstelling gaan en hun resistente bacterie meenemen. Omdat de patiënt in deze fase nog niet ziek is, maar alleen drager, kun je een verspreiding alleen voorkomen als je door microbiologische diagnostiek het dragerschap zichtbaar maakt.

Dit gebeurt helaas niet vaak genoeg. In de gevallen dat het wel gebeurt, mogen zorginstellingen helaas niet van elkaar weten of een patiënt drager van de bacterie is, vanwege de privacywetgeving. De bestrijding van uitbraken wordt hierdoor bijna onmogelijk gemaakt.

Patiënten kunnen ernstig ziek worden of overlijden ten gevolge van een ziekenhuisinfectie.

U leest het, er liggen talloze oorzaken ten grondslag aan de verspreiding van antibiotica-resistentie.Om daar echt mee aan de slag te kunnen, moeten we ophouden in hokjes, afdelingen, beroepsgroepen of sectoren te denken. Een van de initiatieven die al grensoverstijgend aan dit probleem werken, is de Aletta Jacobs School of Public Health. Vanuit deze netwerkorganisatie werken mensen uit verschillende disciplines, met diverse achtergronden en uiteenlopende expertises samen aan healthyageing-gezondouder worden. Door de oorzaak van antibiotica-resistentie vanuit verschillende vakgebieden te onderzoeken, zijn ze in staat om grotere stappen richting een oplossing te zetten. Laten we van dat wijzende vingertje een hand maken om als overheden, bedrijven, zorgverzekeraars, zorg- en onderwijsinstellingen de handen ineen te slaan en een collectief beleid te vormen.

Alleen zo kunnen we in de toekomst veilige en betaalbare zorg blijven bieden.

Prof. dr. Alex Friedrich is hoogleraar medische microbiologie en infectiepreventie in het UMCG.