Cheetah conservation in a changing landscape
Bescherming van het jachtluipaard in een veranderend landschap
Het behoud van grote roofdieren heeft wereldwijd prioriteit, aangezien deze soorten essentiële ecologische rollen vervullen als toppredatoren en sleutelsoorten, die de populaties van prooidieren reguleren en het ecologisch evenwicht handhaven. Grote roofdieren zijn echter kwetsbaar voor conflicten tussen mens en dier, habitat fragmentatie en klimaatverandering, vanwege hun uitgestrekte leefgebieden, lage populatiedichtheden en de behoefte aan grote, verbonden habitats.
Effectieve strategieën voor het behoud van grote roofdieren benadrukken daarom steeds meer het belang van meer inzicht in ruimtelijke ecologie, het verminderen van conflicten en het waarborgen van landschappelijke connectiviteit om levensvatbare populaties te ondersteunen. Binnen deze context is de jachtluipaard (Acinonyx jubatus) een voorbeeld van een groot roofdier dat te maken heeft met drastische verlaging in populatie aantallen.
Wereldwijd zijn er nog ongeveer 6.500 volwassen individuen over, en de soort bezet nu slechts ongeveer 9% van zijn historische verspreidingsgebied. De unieke fysiologische en ecologische kenmerken van de jachtluipaard, zoals de afweging tussen een slanke, gestroomlijnde lichaamsbouw voor snelheid in plaats van kracht, een lage genetische diversiteit en grote leefgebieden, maken hem bijzonder gevoelig voor predatie, ziektes en menselijke druk.
In dit proefschrift onderzoekt Nynke Wemer de habitat, verspreiding, conflicten en uitdagingen in het behoud van wilde jachtluipaarden populaties in zuidelijk Afrika, met een nadruk op de populaties in de noordelijke provincies van Zuid-Afrika. Het primaire doel is om gerichte natuurbeschermingsdoelen te ontwikkelen die de ecologische behoeften van de jachtluipaard en de sociaal-economische eisen van mensen in balans brengen, om zo de lange termijn overleving van de jachtluipaard in gefragmenteerde, door mensen gedomineerde landschappen te waarborgen.
De resultaten tonen aan dat het merendeel van het geschikte leefgebied buiten formele reservaten ligt en dat de connectiviteit en stabiliteit van habitats in de toekomst kunnen afnemen door snelle menselijke uitbreiding en klimaatverandering. Empirisch onderzoek, waaronder enquêtes onder meer dan 260 landeigenaren en uitgebreide cameravallenstudies, toont aan dat het conflict tussen het jachtluipaard en boeren relatief laag is in vergelijking met andere roofdieren. De cheetah vertoont een opmerkelijke flexibiliteit in activiteitspatronen en gebiedsgebruik, waarbij zij hun gedrag aanpassen om mensen en concurrerende roofdieren te vermijden. Dit is essentieel voor coëxistentie in multifunctionele landschappen.
Wemer beoordeelt ook de gereedheid van in gevangenschap gehouden jachtluipaarden voor (her)introductie in het wild, en vindt dat gerichte gedragsmatige training nodig is om het succes van herintroducties te verbeteren. Een prioriteit voor het behoud van het jachtluipaard is aandacht voor landschapsconnectiviteit en corridor ontwikkeling buiten beschermde gebieden, in nauwe samenwerking met landeigenaren en lokale gemeenschappen om mens-dier conflicten en biodiversiteitsbescherming in balans te brengen. Deze benadering biedt de beste kans op een duurzame toekomst voor het jachtluipaard in Zuidelijk Afrika in een tijdperk van klimaatverandering en gefragmenteerde leefgebieden.