Toerisme en landschapsbescherming kunnen hand in hand gaan, maar dat vergt een lange adem

Het aantal toeristen groeit wereldwijd. Dat leidt tot een toenemende stroom bezoekers van natuurgebieden. Toerisme heeft impact op natuurgebieden, maar kan onder de juiste condities ook bijdragen aan de bescherming daarvan. Jasper Heslinga onderzocht de balans tussen toerisme en natuurbescherming op Terschelling, in een zoektocht naar win-winsituaties en synergie. Hoewel de natuur op het eiland relatief goed wordt beschermd, heeft het sociaaleconomische denken de ontwikkelingen op Terschelling sterk bepaald, concludeert Heslinga. Hij identificeerde factoren die synergie tussen toerisme en landschapsbescherming bevorderen of juist belemmeren en doet aanbevelingen voor het vormgeven en implementeren van toekomstig beleid voor duurzaam toerisme.

Vanuit een theoretisch oogpunt is het idee van synergie veelbelovend, maar het is van groot belang om te kijken of het principe ook in de praktijk werkt, stelt Heslinga. Hij onderzocht op Terschelling, een eiland dat vanwege haar natuurschoon erg populair is onder toeristen, de ontwikkeling van beleid, de manier waarop de publieke opinie veranderde en hoe de besluitvorming tot stand kwam.

Beleid heeft een grote invloed gehad op hoe het toerisme zich door de jaren op Terschelling heeft ontwikkeld, concludeert Heslinga. Inzetten op synergie in beleid is mogelijk, maar het vergt een lange adem om het lastige proces vol afhankelijkheden succesvol te doorlopen. Ondanks dat het eiland relatief goed beschermd wordt, heeft op Terschelling het sociaaleconomische denken de ontwikkelingen sterk bepaald. Er wordt wel degelijk belang gehecht aan natuurbescherming, maar de publieke aandacht daarvoor hangt vaak samen externe invloeden en trends, concludeert Heslinga.

De rol en houding van grootgrondbezitters (zoals Staatsbosbeheer) is belangrijk in het sturen van ontwikkelingen in een gebied. Daarnaast hebben lokale overheden een belangrijke rol te vervullen bij het bevorderen van synergie. Maar wanneer het lastig is om heldere keuzes te maken, risicovolle plannen en ideeën worden vermeden en er altijd ‘veilig’ wordt gekozen, kan dit synergie tussen toerisme en landschap juist belemmeren.

Om synergie tussen toeristische ontwikkeling en landschapsbescherming te realiseren en voldoende draagvlak te creëren, is het voor toeristische bestemmingen die afhankelijk zijn van aantrekkelijke natuur cruciaal om veel verschillende belanghebbenden te betrekken bij het beleid en de uitvoering daarvan. Daarbij is het van belang om op zoek te gaan naar gedeelde waarden, ondanks de verschillende posities en belangen van bijvoorbeeld toeristische ondernemers en natuurbeschermingsorganisaties. Synergie kan namelijk in een bepaalde mate door beleid worden gestimuleerd, concludeert Heslinga, maar uiteindelijk hebben de kansen voor synergie sterk te maken met de vraag of de verschillende stakeholders in een toeristische bestemming een gemeenschappelijke basis kunnen vinden voor gedeelde waarden en met hun bereidheid om samen te werken.

Jasper Heslinga verrichtte zijn onderzoek aan de Campus Fryslân van de Rijksuniversiteit Groningen. Het onderzoek is medegefinancierd door de Waddenacademie. Heslinga is tegenwoordig werkzaam als senior onderzoeker en programmamanager aan de Stenden Hogeschool (European Tourism Futures Institute / Centre of Expertise Leisure, Tourism & Hospitality).