Saillantie is de olifant in de taalkundige kamer

Het concept `linguistic salience', betekent letterlijk taalkundige saillantie, maar wat is dit eigenlijk? Vincent Boswijk promoveert op donderdag 17 maart op dit thema en sluit zijn promotietraject af met het proefschrift ‘The salient elephant in the room: exploring the concept of linguistic salience’ aan de Rijksuniversiteit Groningen/Campus Fryslân.

Er zijn verschillende definities van dit lastig te duiden begrip. Sommige interpretaties koppelen de saillantie van een taalkundig element aan de mate waarin deze onze aandacht weet te pakken, terwijl anderen het concept koppelen aan de frequentie, de moeilijkheidsgraad of mate van interesse voor een variabele. Ondanks deze onduidelijke definitie, wordt het concept gebruikt om verschillende taalkundige processen te verklaren, zoals bijvoorbeeld het leren van een taal en taalvariatie en verandering. Het is daarom ook geen wonder dat het concept wordt gekwalificeerd als ‘extreem moeilijk te kwantificeren’ (Hickey, 2000). Met andere woorden, het concept taalkundige saillantie is een olifant in de kamer.

Grip op taalkundige saillantie

Boswijk onderzocht in zijn proefschrift of het mogelijk is om verschillende definities van taalkundige saillantie samen te voegen. Daarnaast onderzocht hij de mogelijkheden van een kwantificeerbare meting van saillantie. Hiervoor gebruikte Boswijk een combinatie van sociolinguïstische theorieën en psycholinguïstische methoden. De uitkomsten van het onderzoek laten zien dat er inderdaad geen eenduidige definitie is, maar dat de meest gangbare definities zich wel laten vertalen naar een mate van voorspelbaarheid van een bepaalde variabele. Daarnaast blijkt uit EEG en eye-tracking onderzoek dat de respons van de hersenen meetbaar is.

‘Met het onderzoek problematiseer ik een concept dat al lange tijd gebruikt wordt in de taalkunde. Niet voor niets noem ik het een olifant in de kamer: er zijn meerdere tekenen dat de manier waarop we het concept gebruiken problematisch is, maar desondanks passen we het nog vaak toe. Hierdoor liep ik soms ook wel tegen weerstand aan, maar het merendeel van de taalkundigen die ik sprak herkende echter wel de problemen rond het concept en ondersteunde dat er meer onderzoek naar wordt gedaan’, licht Vincent Boswijk toe.

Kijken naar het grote geheel

De aanstaande dr. Vincent Boswijk kijkt terug op een intensieve, maar ook mooie periode. ‘Ik heb erg veel geleerd vanwege de complexiteit en de omvang van het project. Ik heb met heel veel leuke deelnemers mogen werken, hele gave onderzoekstechnieken ingezet zoals EEG en eye-tracking en zelfs een cursus Neuroanatomie gedaan. Dat zijn wel echt hoogtepunten geweest in mijn onderzoek. Vooral in de wat drogere, theoretische onderdelen mistte ik namelijk het contact met mensen, wat ik vanuit mijn tijd in de ouderenzorg wel gewend was. Een heel mooi aspect van het onderzoek bij de Campus Fryslân en onderzoeksschool BCN was ook de grote mate van interdisciplinariteit. Hierdoor heb ik geleerd om verder te kijken dan het eigen vakgebied en meer te denken in het grotere geheel.’

Over Vincent Boswijk

Vincent Boswijk studeerde scandinavistiek en taalkunde aan de Rijksuniversiteit Groningen en begon in 2017 aan zijn onderzoek aan Campus Fryslân. Momenteel is hij verkiesbaar voor de gemeenteraad in Groningen.

Het proefschrift ‘The salient elephant in the room: exploring the concept of linguistic salience’

Datum: 17 maart 2022
Tijdstip: 12.30 lekenpraatje, 12.45 verdediging
Locatie: Stadhuis Gemeente Leeuwarden, Hofplein 38 of online via de livestream