De terugkeer van minderheidsschrijvers

Minderheidsschrijvers mengen zich steeds vaker in het maatschappelijk debat over grenzen, cultuur en identiteit. Deze discussies zijn vaak sterk gepolariseerd, schipperend tussen het nationale eigene en kosmopolitisch universalisme. Minderheidsschrijvers wijzen een andere weg in dit debat, zo blijkt uit onderzoek van Jesse van Amelsvoort die op donderdag 18 november aan de Rijksuniversiteit Groningen/Campus Fryslân promoveert op het proefschrift A Europe of Connections.

In de achttiende en negentiende eeuw was de natiestaat, een staat met één dominante natie en een daaraan verbonden identiteit, dominant. Dit legde een collectief fundament onder de identiteit van de individuele burger. Tegen het einde van de twintigste eeuw kwam hier verandering in en zorgde globalisering voor een andere en meer individuele manier van identiteitsvorming en -ervaring. Deze beweging zorgde niet alleen voor een grensoverschrijdende arbeid en mobiliteit, maar ook transnationale groepsvorming, taalvermenging en affectieve relaties, die zich weinig (meer) van de natiestaat aantrekken.

De gevolgen van deze ontwikkelingen zijn breed zichtbaar. Terwijl grote bedrijven internationaal personeel werven en buitenlandse vakanties goedkoper dan ooit zijn, laat de opkomst van populistische partijen, de Brexit en de verkiezingen van Donald Trump de nog altijd sterke roep om het nationale eigene zien.

Niet onder de indruk van globalisering

In het proefschrift van Van Amelsvoort staan zes schrijvers uit vijf landen centraal: Hafid Bouazza, Najat El Hachmi, Tsjêbbe Hettinga, Emine Sevgi Özdamar, Zadie Smith en Kjell Westö. Allen schrijven ze in grotere of kleinere Europese talen en vergelijkenderwijs laat hun werk steeds de diepe sporen zien die de natiestaat heeft achtergelaten. Als minderheidsschrijvers staan zij in het centrum van de overgang van een natiestaat naar een geglobaliseerde wereld en herkennen zich niet in hoe de natie doorgaans wordt begrepen. Tegelijkertijd voelen ze zich misschien wel aangetrokken tot grotere globale verbanden maar zijn ze niet onder de indruk van de beloftes van globalisering.

Gesprekken over Tsjêbbe Hettinga

“Iemand als Tsjêbbe Hettinga laat dat goed zien,” zegt Van Amelsvoort. “Uit zijn poëzie spreekt bijvoorbeeld een duidelijke verwantschap met eilanden en havens, in New York, de Caraïben, Istanbul… In het gedicht ‘De stêd’ ligt Leeuwarden in het centrum van een cirkel die IJsland, het Spaanse Cádiz en Lahti, net ten noorden van Helsinki, verbindt. Hij verbindt Fryslân specifiek met die plekken, niet met andere. We zeggen soms wel dat mensen ‘citizens of the world’ zijn, maar in mijn proefschrift suggereer ik dat dat misschien beter ‘citizens of a world’ moet zijn. Niemand voelt zich overal thuis.”

Onlangs is bij uitgeverij Bornmeer Loft en lân. Gesprekken over Tsjêbbe Hettinga verschenen, waarin Van Amelsvoort de gesprekken heeft gebundeld die hij voor zijn proefschrift over Hettinga heeft gevoerd met diens familie, vrienden en collega’s.

Over Jesse van Amelsvoort

Jesse van Amelsvoort (1992) werd geboren in Groningen. Hij studeerde literatuurwetenschap, filosofie en Europese studies in Utrecht, Londen, Göttingen en Groningen voordat hij begon als docent bij de afdelingen Internationale Betrekkingen en Internationale Organisatie en Minderheden en Meertaligheid aan de Rijksuniversiteit Groningen. In september 2017 begon hij aan zijn promotieonderzoek aan de RUG/Campus Fryslân. Van Amelsvoort doceert tegenwoordig moderne Europese literatuur en cultuur aan de Universiteit van Amsterdam.

Jesse van Amelsvoort verdedigt zijn proefschrift A Europe of connections: post-national worlds in contemporary minority literature op 18 november van 14.00-15.30 in het Stadhuis van Leeuwarden.