'Als een taal verdwijnt verliezen we iets'

Hij ondertekent zijn mail met ‘mei freonlike groetnis’ en volgde een online-cursus Fries. De Amerikaan Matt Coler is zich bewust van zijn nieuwe werkomgeving. Als taalkundige weet hij bij uitstek dat taal en gemeenschap nauw met elkaar verbonden zijn.

Taal als sociaal bindmiddel

Coler is namens RUG/Campus Fryslân projectleider bij CoLing, een EU-project dat minderheidstalen wil beschermen en ondersteunen. ,,We richten ons niet zozeer op wetenschappelijke bestudering, maar op onderwijzen en leren’’, vertelt Coler. Want voor hem én andere betrokkenen bij CoLing staat één ding als een paal boven water: taal is een sociaal bindmiddel, dat een gemeenschap verbindt met zijn cultuur en verleden. Of zoals een oude Italiaanse Greko-spreker het verwoordde: ,,We hebben deze taal nodig omwille van de liefde, de liefde voor woorden die onze eigen wereld voor ons ontsluiten.”

Coler is als een van de coördinatoren van CoLing een spin in het web. Hij beheert onder meer financiën, regelt faciliteiten voor onderzoekers, rapporteert aan subsidiegever EU en zorgt voor uitwisseling van onderzoekers naar andere landen. Onderzoekers die hier komen brengt hij in contact met de Fryske Akademy en het Mercator Kenniscentrum, twee belangrijke spelers binnen dit project. ,,Zij waren mede-organisator van een startbijeenkomst, en buitenlandse onderzoekers zijn bij hen te gast. Het is natuurlijk dé plek waar kennis over Fries is samengebald en waar de documentatie over minderheidstalen binnen Europa is.”

'Kennis vergroot overlevingskans'

Contacten leggen en ervaringen delen; het is een belangrijk aspect van CoLing. ,,We moeten van elkaar leren”, verklaart Coler de aanpak. ,,Dit project op zich zal geen talen redden, maar het geeft een gemeenschap vaardigheden om een taal te laten voortbestaan. Hoe meer we weten en hebben, hoe groter de kans dat een taal overleeft.” Maar CoLing is meer dan alleen praten. Zo zijn onder meer in andere talen een bordspel ontwikkeld voor kinderen en een app om een oude hiërogliefentaal te kunnen lezen.

Friesland is voor veel minderheden een lichtend voorbeeld. Ze zijn onder de indruk van de overheidssteun voor het Fries, vertelt Coler.

Toch zijn maatregelen van bovenaf volgens hem niet zaligmakend. Ze zijn nodig, maar de overheid moet het niet ‘dragen’. De inspanning moet van onderop komen, grass-roots zijn, zoals hij het noemt. ,,In Friesland is er politiek draagvlak en een goede infrastructuur voor de taal. In veel andere landen is zoiets ondenkbaar, bijvoorbeeld omdat er heel veel minderheidstalen zijn. Daarom is CoLing meer gericht op initiatieven vanuit de gemeenschap. En in Friesland is dat eigenlijk ook zo gegaan, de inwoners hebben zelf voor de huidige status van het Fries gezorgd.”

Taal en prestige

Wat kunnen we leren van CoLing? ,,Trots en prestige. Daar draait het om. Veel jongeren in gebieden met een minderheidstaal zijn niet meer trots op hun taal. Als ik vraag waarom ze het niet spreken blijkt dat ze het te provinciaal vinden. Maar Engels spreken ze wel. Prima, dat is tegenwoordig ook nodig. Maar waarom niet beide? Daar wil ons project wat aan doen. We hebben een filmfestival in Warschau georganiseerd, In our own words, met films in minderheidstalen. Wat dat teweeg heeft gebracht! Dat heeft echt veel zelfbewustzijn gecreëerd.”

Coler eindigt met een boodschap die tot nadenken stemt. ,,Er is minder diversiteit dan ooit op de wereld. Maar we moeten geen eenheidsworst van onze menselijke cultuur maken. We moeten taalkundige en culturele diversiteit beschermen. Niet vanuit een wetenschappelijke drijfveer, maar vanwege het belang voor de samenleving. Als een taal verdwijnt dan verliezen we iets als mensheid.”

Matt Coler werkt bij RUG/Campus Fryslân, onder meer als ‘work package leader’ bij het project CoLing. CoLing is door de EU gefinancierd en richt zich op het beschermen en ondersteunen van minderheidstalen.