Studium Generale | J.C. Kapteyn Lezing | 4G: Genen, Gezondheid, Gedrag en Geschiedenis | Cisca Wijmenga

Iets meer dan zeventig jaar geleden werd de dubbele helix van het DNA-molecuul ontdekt door onder andere Francis Crick. Een bevinding waarover hij destijds schreef aan zijn 12-jarige zoon: “We denken dat we het kopieermechanisme ontdekt hebben, dat het leven tot leven maakt.” Dankzij de decennia van onderzoek die volgden, weten we nu dat de boodschappers in ons DNA ongeveer 40.000 genen zijn die onder andere bepalen hoe we er uit zien en dat onze organen goed functioneren. Tegelijkertijd kunnen fouten in ons DNA de oorzaak zijn van ziekten. Inmiddels is de wetenschap zover dat fouten in het DNA, of genen die ziekten veroorzaken, uit het DNA kunnen worden geknipt door middel van moderne technieken als CRISPR-CAS. Wat heeft de toekomst van DNA-onderzoek voor ons in petto? En wat is daarvoor nodig? 

Hoogleraar Humane Genetica Cisca Wijmenga was jarenlang hoofd van de afdeling Genetica van het Universitair Medisch Centrum Groningen. In deze J.C. Kapteyn-lezing bespreekt zij de stand van zaken in haar vakgebied. Onderzoek naar de relatie tussen genen en omgeving is volgens haar bijvoorbeeld van groot belang, maar ook is ze benieuwd wat er allemaal te lezen is in het DNA van onze voorouders en wat dit ons leert over onszelf. 

Cisca Wijmenga heeft in belangrijke mate bijgedragen aan het begrip van de genetica van complexe, veelal chronische aandoeningen. Wijmenga doet in het bijzonder onderzoek naar de genetische risicofactoren die een rol spelen bij coeliakie (glutenintolerantie). In 2015 was ze een van de winnaars van de Spinozapremie. Van 2019 tot 2023 was zij Rector Magnificus van de Rijksuniversiteit Groningen.

J.C. Kapteyn Lezing
Het KNG (Koninklijke Natuurwetenschappelijke Genootschap), opgericht in 1801, organiseert jaarlijks de J.C. Kapteyn Lezing voor een breed publiek in samenwerking met Studium Generale Groningen. De lezing is vernoemd naar de beroemde astronoom Jacobus C. Kapteyn (1851-1922), de eerste hoogleraar Astronomie aan de Universiteit van Groningen en gedurende vele jaren lid van het bestuur en voorzitter van de wetenschappelijke afdeling van het KNG.