Nieuwsoverzicht 2017

In Chemical & Engineering News was er twee keer aandacht voor een publicatie van Ben Feringa: over een spier die wordt aangedreven door moleculaire motoren en een nieuwe, groene katalysemethode om nuttige bouwstenen voor plastic en pillen te maken.

RUG-onderzoekers onder leiding van chemicus Ben Feringa hebben een antibioticum voorzien van een schakelaar waarmee het geneesmiddel naar believen aan of uit is te zetten met zichtbaar licht. Eerdere versies van de schakelaar werkten op ultraviolet licht.

Toen Cristina Paulino bijna tien jaar geleden ging werken met een cryo elektronenmicroscoop verwachtte niemand dat deze techniek een revolutie in de wetenschap zou veroorzaken. Dit jaar ging de Nobelprijs voor chemie naar deze vorm van onderzoek. En Paullino heeft de techniek nu naar de RUG gebracht.

Tijdens onderzoek naar de relatie tussen de ‘drukte’ in een cel, de ionsterkte en eiwitdiffusie ontdekten biochemici van de RUG iets bijzonders: positief geladen eiwitten blijven plakken aan de ribosomen. Dit verklaart waarom de meeste in water oplosbare eiwitten een negatieve lading hebben. De ontdekking verschijnt binnenkort in het tijdschrift eLife.

RUG-onderzoekers laten zien dat manipulatie van elektronenspin in grafeen mogelijk is met behulp van molybdeen diselenide. Hun resultaten zijn verschenen in het tijdschrift Nano Letters.

Adjunct-hoogleraar organische chemie Syuzanna Harutyunyan ontving deze week een ERC Consolidator Grant van 2 miljoen euro om een methode te ontwikkelen waarmee 3D structuren zijn te maken van 2D ringen.

Science LinX, het science center van de Faculteit Science & Engineering van de RUG, gaat met een Europese subsidie van € 449.000 het SUSTAIN netwerk coördineren. SUSTAIN betrekt scholieren en hun omgeving in onderzoeksprojecten over vogelmigratie en watermanagement in Spanje, Cyprus en Nederland.

RUG hoogleraar Netwerken en Robotica Ming Cao heeft deze week een ERC Consolidator Grant van 2 miljoen euro ontvangen. Zijn doel is om algoritmen te ontwerpen die autonome robots helpen samen te werken. Maar dezelfde algoritmen zijn bruikbaar om het besluitvormingsproces van mensen te sturen.

The largest ever genetic study of mosquitoes reveals the movement of insecticide resistance between different regions of Africa and finds several rapidly evolving insecticide resistance genes.

Op 9 november was het Energy Academy Building het middelpunt van het Klimaattop Noord Nederland. Science LinX was erbij met de RE:charge, de expositie over energietransitie.

Op vrijdag 10 november kwamen scholieren uit het hele land naar de Open Dag van de Rijksuniversiteit Groningen. Het Academiegebouw, Pathé , en de Zernike Campus kregen minstens 12.000 bezoekers, waaronder 7.400 middelbare scholieren.

Onderzoekers van de RUG hebben samen met collega’s van het Britse MRC Laboratory of Molecular Biology de structuur opgehelderd van een zinktransportsysteem in bacteriën. D De resultaten zijn op 3 november gepubliceerd in het tijdschrift Nature Communications.

Een team astronomen onder leiding van de Groningse sterrenkundige Karina Caputi heeft met de Amerikaanse Spitzer-ruimtelescoop ontdekt dat in 15 procent van de sterrenstelsels in het vroege heelal een bijzonder hoge productie van nieuwe sterren plaatsvindt.

Op 14 en 15 oktober was het weer zover: tijd voor Zpannend Zernike. Liefhebbers van wetenschap konden zondag 15 oktober op verschillende plekken op het Zernike Campus van alles leren over wetenschap en natuurlijk zelf lekker experimenteren.

RUG-onderzoekers hebben met een gepatenteerde nanoporie de ‘vingerafdruk’ van eiwitten en peptiden bepaald. Ze kunnen zelfs peptiden onderscheiden die maar in één aminozuur verschillen. Hun onderzoek is op 16 oktober gepubliceerd in het tijdschrift Nature Communications.

Bacteriën gebruiken verschillende mechanismen om op de juiste manier te reageren op veranderingen in hun leefomgeving. Het aantal cellen van de eigen soort in de omgeving leek doorslaggevend. Maar onderzoekers van de RUG hebben met experimenten en theoretische modellen aangetoond wat echt meetelt voor een bacterie. De resultaten zijn op 11 oktober gepubliceerd in Nature Communications.

Secretaresse Tineke Kalter was de eerste RUG-medewerker die hoorde dat Ben Feringa de Nobelprijs had gewonnen. Het effect is na een jaar nog duidelijk merkbaar. ‘We krijgen nog steeds tientallen verzoeken per dag.’

RUG microbiologen hebben, samen met collega’s van de universiteit van Sichuan, China, een aanwijzing ontdekt hoe de evolutie voor een ‘scheiding van lipiden’ heeft gezorgd tussen twee domeinen van het leven. De resultaten zijn op 29 september gepubliceerd in het tijdschrift Cell Research.

RUG-onderzoekers hebben, samen met collega’s van de ETH Zürich, ontdekt hoe ze de efficiëntie van de ladingsgeleiding in lood-zwavel kwantumdots kunnen vergroten. Zij publiceerden hun resultaten op 29 september in het tijdschrift Science Advances.

University of Groningen scientists discovered how characeteristics of protein factories of the cell can lead to antbiotic resistance. The results are published on 28 September in Nature Communications.

Egbert Boekema heeft – na een toevallige start – bijna zijn hele wetenschappelijke carrière hoofdzakelijk gewerkt aan één probleem: het oplossen van de structuur van de eiwitten die zorgen voor fotosynthese. Op 27 september neemt hij afscheid, twee weken later is zijn laatste werkdag.

Evolve op Noorderzon is een groot succes geworden voor groot en klein, ontwikkelt door Science LinX (RUG) in samenwerking met evolutiebiologen van het Groningse Instituut voor Evolutionary Life Sciences (GELIFES, RUG), en ondersteund door de European Society for Evolutionary Biology (ESEB).

De zomervakantie is losgebarsten, daarom nu een terugblik op het afgelopen academisch jaar (en een kleine vooruitblik).

Een dikke tien jaar werken wetenschappers inmiddels met topologische isolatoren, maar dit materiaal wil tot nu toe maar niet voldoen aan de verwachtingen die op basis van theoretische modellen bestaan. Natuurkundigen van de RUG denken nu te weten waarom het wondermateriaal in de praktijk tegenvalt.

De Rijksuniversiteit Groningen kreeg precies vijftig jaar geleden een aparte opleiding in de polymeerchemie, met daarbij eigen onderzoek. Polymeerchemicus Albert Pennings kwam over van DSM om de staf te versterken. En hij nam een heel sterk draadje mee.

Nieuwe inzichten van microbieel ecoloog Diego Javier Jiménez van de RUG en zijn collega’s kan er toe leiden dat de juiste mix van micro-organismen voor de afbraak van plantaardige biomassa gericht is te ontwerpen. Dat betogen zij in een opinieartikel dat op 22 juni is gepubliceerd in het tijdschrift Trends in Microbiology.

Precies vijftig jaar gelden was Groningen de eerste Nederlandse universiteit met een eigen, onafhankelijke afdeling Polymeerchemie. Ger Challa was de man achter deze innovatie.

Klas 3 gymnasium van RSG De Borgen uit Leek kwam op 6 juni langs op het Zernikecomplex voor een 'bètasnuffel', georganiseerd door Science LinX. Mentor Anneke de Vries schreef een verslag.

Ton Loontjens heeft 35 jaar in de industrie gewerkt voordat hij werd aangesteld als hoogleraar biomedische materialen aan de RUG. ‘Ik ben een academische onderzoeker met industriële achtergrond, wat in mijn ogen een waardevolle combinatie is.’

Een team van organisch chemici van de RUG onder leiding van Ben Feringa maakte een door licht aangedreven motor waarvan de draaibeweging is gekoppeld aan een rotor. Zij publiceerden hun resultaten op 2 juni in het wetenschappelijke tijdschrift Science.

Dankzij een chemische achtergrond kan Julia Even mogelijk een doorbraak forceren in het nauwkeurig vaststellen van de massa van exotische, instabiele atoomkernen. Zij heeft hiervoor onlangs een onderzoeksubsidie van 425.000 euro ontvangen van NWO.

De zandplaten die tijdens eb droogvallen zijn belangrijk voor allerlei soorten vogels en vissen die kort of lang in de Waddenzee verblijven. RUG-ecoloog Britas Klemens Eriksson en zijn collega’s ontdekten dat de mosselbanken een cruciale rol spelen. Het onderzoek is 15 mei gepubliceerd in het tijdschrift Estuarine, Coastal and Shelf Science.

Het Origins Center richt zich op vragen over de oorsprong van het universum, de aarde en het leven. Wiskundigen en computerwetenschappers te helpen bij het leggen van verbanden in informatie die verdeeld is over grote schalen van ruimte en tijd, van cellen naar sterrenstelsels en van seconden tot miljoenen jaren. Deel zes in een serie over het Origins Center.

Planten kunnen fotonen (licht) heel efficiënt omzetten in elektronen. Maar het transport van die elektronen is een nogal chaotisch proces, ontdekten RUG-onderzoekers. Zij gebruikten moleculaire dynamica om de werking van Fotosysteem II te simuleren. De resultaten zijn 10 mei gepubliceerd in het tijdschrift Nature Communications.

Van 22 mei tot en met 9 juni staat de reizende expositie IMAGINARY in de Bernoulliborg op de Zernike Campus. Bezoekers kunnen wiskunde omzetten in vormen en omgekeerd, schuiven met tegelpatronen en ontdekken hoe wiskunde eigenlijk overal is. En de toegang is ook nog gratis!

Er zijn vermoedelijk miljarden planeten buiten ons zonnestelsel, maar hoe komen we er achter of er leven bestaat op een daarvan? RUG-hoogleraar sterrenkunde Inga Kamp doet onderzoek naar de vorming van planeten en van de ingrediënten voor leven. Deel vijf in een serie over het Orgins Center, dat gaat onderzoeken hoe het universum en leven op aarde zijn ontstaan.

Hoe is het leven ontstaan? Volgens RUG hoogleraar chemie Ben Feringa is dat vermoedelijk een van de belangrijkste vragen voor de wetenschap, vooral de vraag waarom het leven van veel organische moleculen, die in twee spiegelbeeldvormen bestaan, er slechts eentje gebruikt.

Biochemicus Bert Poolman en verschillende collega’s willen een synthetische cel bouwen uit onderdelen die ze uit allerlei organismen halen. Wat ze hier van leren helpt om te begrijpen hoe het leven werkt.

Afgelopen week presenteerden de winnaars van de Jan Kommandeurprijs hun profielwerkstuk op de International Conference for Young Scientists in Stuttgart. Pim van der Meer en Adnan  El Kharbotly wonnen een zilveren medaille.

In de eerste twee weken van april kwamen op zes dagen meer dan 700 vwo-studenten naar de Zernike campus voor de College Carrousel, een korte kennismaking met de verschillende bètawetenschappen aan de universiteit. Hierin was een centrale rol weggelegd voor de Science LinX exposities in de Bernoulliborg en in de Energy Academy.

Dit jaar organiseerde de Nederlandse Natuurkunde Vereniging hun jaarlijks symposium in de Oosterpoort in Groningen onder de naam Fysica 2017. Naast lezingen over het laatste natuurkundig onderzoek en een keynote van Ben Feringa was er ook aandacht voor nieuwe technieken die ook in het onderwijs belangrijk kunnen zijn.

Sijbren Otto, hoogleraar chemie aan de RUG, ontdekte bij toeval evoluerende moleculen. Nu vormen ze een hoofdlijn in zijn onderzoek. Deel twee in een serie over het Origins Center, dat het ontstaan van het universum en leven gaat onderzoeken.

Het Origins Center moet vragen over het ontstaan van leven, op aarde en in het heelal gaan beantwoorden die uit de Nationale Wetenschapsagenda komen. Verschillende Groningse onderzoekers spelen hier een rol in. Deel 1 van een serie: de achtergrond van het Origins Center.

Drie provincies, tien scholen, vier voorronden met totaal 450 deelnemers en uiteindelijk bereikten 120 scholieren de finale van de bèta-battle in de Bernoulliborg van de RUG-bètafaculteit.

Elektronen hebben niet alleen een negatieve lading: ze bezitten ook een eigenschap die ‘spin’ heet. En die elektronenspin kan door een isolerend materiaal bewegen, waarin elektronen niet van hun plaats komen. RUG promovenda Jing Liu ontdekte interessante feiten over dit transport.

RUG-promovendus Bettadahalli Nandishaiah Madhushankar gebruikte dunne schilfers germanaan, het tweedimensionale gehydrogeneerde analoog van germanium, om er een transistor van te bouwen.

De Science LinX Nieuwsbrief voor Maart 2017

Boterbloemen staan bekend om hun intense, glanzend gele kleur. Al een eeuw lang proberen biologen te begrijpen waarom deze bloemen zo opvallend zijn. RUG onderzoekers hebben voor het eerst alle kennis over boterbloemen in een model samengebracht, aangevuld met nieuwe informatie.

Op dinsdag 7 en woensdag 8 februari konden studenten aan de Faculteit Science and Engineering (FSE) van de Rijksuniversiteit Groningen weer meedoen aan het jaarlijkse BBD-evenement in de Martini Plaza. Twee dagen lang werden studenten en potentiele werkgevers met elkaar in contact gebracht via allerlei activiteiten.

Het nieuwe gebouw van de Energy Academy Europe (EAE) moest natuurlijk zo energiezuinig mogelijk zijn. Er zijn tal van technieken toegepast om dat te bereiken. Een daarvan is de opstelling van de zonnepanelen op het dak.

RUG promovendus Siddharta Omar had een goede week: twee artikelen van hem zijn geaccepteerd voor publicatie door het tijdschrift Physical Review: Rapid Communications. Ze bevatten nieuwe technieken en produceren nieuwe kennis over een fenomeen dat ‘spin relaxatie’ heet.

De Science LinX Nieuwsbrief voor Februari 2017

Iets meer dan vier maanden nadat de eerste meetgegevens van de Gaia satelliet openbaar zijn gemaakt heeft RUG-hoogleraar sterrenkunde Amina Helmi een eerste analyse gepubliceerd. Zij ontdekte nieuwe informatie over de vorming van de Melkweg.

Tijdens Eurosonic Noorderslag was Science LinX aanwezig in de Stad van de Toekomst, een initiatief van SummerLabb. Bezoekers konden er met interactieve opstellingen ontdekken hoe duurzaam zij zijn.

RUG-onderzoekers hebben ontdekt hoe een klasse koolhydraten (de galacto-oligosachariden) ervoor zorgen dat flesvoeding de micro-organismen in de darmen net zo stimuleren als gebeurt door moedermelk. Dankzij deze vinding, die door de universiteit is gepatenteerd, is het mogelijk om zogeheten prebiotica in te zetten om de voedingswaarde van babyvoeding te vergroten. Het onderzoek is op 16 januari gepubliceerd in het tijdschrift Scientific Reports.

De biodiversiteit op eilanden wordt bepaald door een evenwicht van immigratie en uitsterven van soorten. Dit idee werd precies vijftig jaar geleden verwoord door de grondleggers van de theorie van eilandbiogeografie, Robert H. MacArthur en Edward O. Wilson. Nu is deze stelling eindelijk bewezen door evolutionair ecologen van onder meer de RUG.