Theologen im ‚Weltanschauungskampf’
Duitse theologen in een ideologische strijd - Schreimer en Themel
In dit proefschrift onderzoekt Maurice Backschat de kerkpolitieke opvattingen van Helmuth Schreiner (1893–1962) en Karl Themel (1890–1973), twee prominente theologen van het Duitse protestantisme in de eerste helft van de twintigste eeuw. Op basis van uitgebreid bronnenmateriaal werkt Backschat parallellen, verschillen en ontwikkelingen in hun opvattingen uit.
Hoewel beide theologen tot 1933 een vergelijkbaar nationaal-conservatief, antiseculier en deels völkisch-gezind profiel vertoonden, ontwikkelden ze onder het nazibewind verschillende houdingen: Themel werd een loyale aanhanger van de Deutsche Christen en de nationaalsocialistische ideologie, terwijl Schreiner een ambivalente positie innam tussen kerkelijke stromingen, zonder duidelijk verzet te bieden of zich volledig aan te passen. Nieuw ontdekt archiefmateriaal bevestigt bovendien dat Schreiner betrokken was bij het nazistische rassenbeleid.
De studie laat zien dat de gangbare tweedeling in de Duitse kerkgeschiedenis tussen Bekennende Kirche en Deutsche Christen onvoldoende recht doet aan de werkelijkheid van de interne protestantse conflicten in die tijd. Met name aan de hand van Schreiners biografie wordt duidelijk hoe divers de houding van Duitse theologen tijdens het nationaalsocialisme was. Daarmee levert dit onderzoek een bijdrage aan een meer gedifferentieerde beschouwing van kerkgeschiedkundige rolmodellen en benadrukt het de noodzaak van meer ambiguïteitstolerantie ten aanzien van biografische grijze gebieden.