Triggered by terrorism

‘Terrorisme vanzelfsprekend gezien als een existentiële dreiging‘

De reactie van de Nederlandse overheid op terrorisme is vooral een onbewuste sociale reflex, gevormd door diepgewortelde overtuigingen over terrorisme en vaagheid rond het begrip nationale veiligheid. Dat concludeert Chris Vloedbeld op basis van zijn promotieonderzoek. Vloedbeld stelt dat terrorisme vanzelfsprekend gezien wordt als een existentiële dreiging (een doxa), en dat professionals een bijzonder sterk mandaat voelen om te handelen, alsof ze geen andere keuze hebben. Tegelijkertijd verbergt de onduidelijkheid van het begrip nationale veiligheid de paradox dat men fundamentele vrijheden probeert te beschermen met middelen die juist die vrijheden inperken. Deze drie elementen – de doxa, het mandaat en de sluier – zorgen ervoor dat individuen zich niet bewust zijn van hoe hun reacties eigenlijk gevormd worden. Vloedbeld denkt dat een beter bewustzijn binnen de overheid over de vanzelfsprekendheid in de reactie op terrorisme een beter democratisch debat mogelijk maakt. 

Volgens Vloedbeld is het bijna een vanzelfsprekendheid om te denken dat terrorisme een bedreiging vormt voor onze manier van samenleven en dat we terrorisme moeten bestrijden vanwege de dreiging voor onze nationale veiligheid. Zijn proefschrift bevraagt deze vanzelfsprekendheid, omdat nooit expliciet is gemaakt hoe terrorisme de nationale veiligheid kan bedreigen – alsof de existentiële aard van de dreiging op zichzelf al vanzelfsprekend is. Zijn belangrijkste onderzoeksvraag luidt: waarom wordt terrorisme in Nederland bestreden als kwestie van nationale veiligheid?  

Om dit te onderzoeken, richtte Vloedbeld zich op de Nederlandse terrorismebestrijding en het nationale veiligheidsdomein. Hij heeft 45 ambtenaren en politici uit die domeinen geïnterviewd. Om empirische bevindingen te analyseren, gebruikte hij theorieën uit de kritische sociologie. Kritische sociologie richt zich op de structuren die gedrag en de samenleving structureren, zoals taal, machtsconfiguraties, en de regels over hoe te strijden over de legitimiteit van dit alles.  

Vloedbeld concludeert dat de reactie op terrorisme in de Nederlandse samenleving wordt geleid door constructies en praktijken waarvan actoren zich niet bewust zijn. Deze onbewustheid komt voort uit een combinatie van vanzelfsprekende overtuigingen over de dreiging van terrorisme, en hoe nationale veiligheid als een verhullend concept de paradoxale aard van democratische zelfverdediging verhult. Deze onbewustheid roept een reactie op die in dit proefschrift wordt geduid als een sociale reflex. Het verbeteren van het bewustzijn binnen de overheid over de vanzelfsprekendheid in de reactie, maken het beter mogelijk om een scherp democratisch debat over de huidige reactie op terrorisme te voeren.

Proefschrift: https://hdl.handle.net/11370/c6e68672-0c5a-4081-b328-87ce6a2f80d2