Chronicle of a linguistic form foretold

Taal lijkt direct gevormd te zijn door menselijke, communicatieve efficiëntie

Taal lijkt direct gevormd te zijn door menselijke, communicatieve efficiëntie. Dat concludeert Daan van Soeren op basis van zijn promotieonderzoek.

Het is bekend dat woorden in veel talen, bijvoorbeeld het Nederlands, naar verhouding vaak beginnen met een lipklank (p, b, m, f, v, w) maar vaak eindigen met een tongpuntklank (l, n, d, r, t, s). Bijna de helft van de woorden in de eerste zin van dit stukje  begint bijvoorbeeld met een lipklank, maar ze eindigen bijna allemaal op een tongpuntklank. De vraag is waarom. Daan van Soeren beschrijft dit fenomeen in het Spaans, Engels en Nederlands, en betoogt dat het te maken heeft met uitspraakgemak voor de taalgebruiker, en optimale duidelijkheid voor de luisteraar. Lipklanken zijn niet alleen hoorbaar, maar ook zichtbaar voor een gesprekspartner (je ziet de lippen bewegen) en daarom duidelijker. Tongpuntklanken zijn waarschijnlijk makkelijker te maken. 

Een woord herken je vaak al voordat het helemaal is uitgesproken. Als je hoort “ik wil graag een kopje k…” weet je na de eerste klank eigenlijk al genoeg. Het is dan ook niet raar dat de eerste klank van een woord duidelijker moet zijn (veel lipklanken), maar je aan het einde van het woord minder moeite doet (veel tongpuntklanken).   

Een nieuwe vondst van Van Soeren is dat klemtoon ook bepalend is voor de verhouding van lipklanken en tongpuntklanken. In het Spaans is alleen minder bekend over hoe klemtoon wordt gebruikt voor woordherkenning dan in het Nederlands en Engels. Van Soerens onderzoek laat echter zien dat sprekers van het Spaans een scherp gehoor hebben voor klemtoon.

Proefschrift: https://hdl.handle.net/11370/ccf14224-65b7-4753-aace-7623162c672a