Proeve van Sociale Grondrechten

Samen bouwen aan een proeve van een nieuwe sociale grondrechtenparagraaf in de Nederlandse Grondwet. Dat is het motto van een conferentie die wordt georganiseerd in Groningen op 22 en 23 oktober 2025. De conferentie maakt deel uit van het onderzoeksprogramma “Een menswaardig bestaan in de sociale zekerheid”, dat met steun van Stichting Instituut Gak wordt uitgevoerd onder leiding van Gijsbert Vonk (RUG/UM) en Saskia Klosse (UM). De Universiteit van Groningen en de Provincie Groningen zijn gastheer.

In tijden van grote maatschappelijke uitdagingen, toenemende politieke polarisatie en internationale onzekerheden zouden de sociale grondrechten, behalve als toetsingskader voor de wetgever, moeten fungeren als schild voor de burger. De waarborgfunctie van de sociale grondrechten komt echter onvoldoende tot zijn recht. Dat is ook zichtbaar in het standpunt van de regering om constitutionele toetsing niet open te stellen voor juist deze grondrechten. Reden om ons te bezinnen op de vraag óf de sociale grondrechten kunnen worden verbeterd en tevens geschikt kunnen worden gemaakt voor rechterlijke toetsing.

In de proeve wordt een voorstel gedaan voor aanpassing en aanvulling van de huidige sociale grondrechten in de Grondwet. Onderwerpen die aan de orde komen zijn rechtsbijstand, werk, bestaanszekerheid, leefmilieu (inclusief generatieclausule en dierenrechten), gezondheid, huisvesting, dienstbaarheid, democratisch burgerschap en burgerparticipatie. Jonge wetenschappers van verschillende Nederlandse universiteiten hebben bij dit voorstel toelichtingen geschreven. Intussen kijken verschillende teams naar enkele overkoepelende thema’s, zoals het team wetgever/rechter (Radboud Nijmegen), het team Uitvoering (Hogeschool Zuyd) en het team rechtsvergelijking EU-lidstaten (Vrije Universiteit Brussel).

Tijdens de Groningse conferentie wordt de proeve gepresenteerd. De bedoeling is om de nieuwe tekst van de Grondwet met toelichtingen aan te bieden in boekvorm aan een vertegenwoordiger van het huidige kabinet, gevolgd door een debat met vertegenwoordigers van de Raad van State, het College voor de Rechten van de Mens, het openbaar bestuur, de Landelijke Cliëntenraad, de sociale advocatuur, uitvoeringsorganisaties en enkele deskundige hoogleraren. Ook maatschappelijke organisaties, zoals de Landelijke Democratie Coalitie en Grootouders voor het Klimaat, zijn bij de proeve betrokken. Zij geven een eigen visie op de voorstellen die worden gedaan voor de herziening van de Grondwet.