Logboek van de summerschool Sustainable Landscapes: een diepe leerervaring op de Waddenzee

Verslag door Wander Jager

Harlingen, 29 Augustus 2022. Na een inspirerende lezing over landschapshistorie van Meindert Schroor aan boord van de Willem Jacob hesen we de zeilen met bestemming Terschelling.

In de huidige tijd van heftige discussies en acties rondom stikstof en de toekomst van boeren hadden we genoeg te bespreken. Het schip diende daarbij als metafoor: je moet een schipper hebben met een doel, en iedereen heeft een taak aan boord en begrijpt dat je moet samenwerken (interdisciplinariteit). Daarbij heb je soms met verrassingen te maken en moet je adaptief zijn. Zo bleek de ebstroom in het Schuitegat zo sterk dat we op anker moesten wachten tot het tij keerde. Een begrip van complexe dynamische systemen helpt dus om adaptief en effectief te reageren, en dus beter te sturen.

Op Terschelling gaf Wander Jager een lezing over hoe door de eeuwen heen mensen het landschap hebben gevormd, en tijdens een fietstocht zagen we hoe cultuur en natuur met elkaar samenwerken in de vorm van de Strieper kwelder, maar ook in de toenemende biodiversiteit door een meer ecologisch bosbeheer.

Het tij moet je benutten, en daarom verlieten we in de nacht Terschelling richting Ameland.

Droogvallend voor Ameland nam Tjisse van der Heide ons mee de plaat op, en liet zien hoe ecosystemen als complexe netwerken functioneren, en dat de mens door middel van b.v. zeegras aanplant een bijdrage kan leveren om ecosystemen weer te versterken.

De ervaring van droogvallen op het Wad en de interessante gesprekken over alles wat leeft op de Waddenzee zorgde voor een diepe leerervaring, zeker omdat we het getij een klein beetje uit het oog waren verloren.

Op Ameland aangekomen gaf Jouke van Dijk (vroeger bekend als DJ in de Swinging Mill op Ameland) een lezing over de interessante economie van het Waddengebied, en steeds duidelijker werd het dat er geen conflict hoort te zijn tussen cultuur en natuur, maar dat we naar een diepe samenwerking moeten streven.

De volgende dag vertrokken we richting Schiermonnikoog. De oostenwind zorgde voor een verlaging van de waterstand, en een nieuwe ondiepte liet ons even aan de grond lopen. Om nog op tijd op Schier – een echte getijdenhaven - binnen te kunnen varen dus het laatste stuk op de motor, en adaptief gereageerd op deze omstandigheden door de motortijd te gebruiken voor een interessante lezing van Daniëlle Vos over de archeologie van het landschap.

Op Schiermonnikoog kwam Thom Verheul ons vertellen hoe de geplande aansluitkabel van het toekomstige windmolenpark op de Noordzee dwars door een zeer gevoelig ecosysteem op het Wad komt te liggen, en werd duidelijk hoe complex de relaties tussen energietransitie en landschappelijke waarden zijn.

Na een avondlijk bezoek aan de gelagkamer van Hotel van der Werff (voor het historische besef) gingen we de laatste dag eerst verkennen hoe computersimulaties tegenwoordig gebruikt worden om de complexiteit van sociaal-ecologische systemen beter te leren begrijpen. Daarna een flinke eilandwandeling, met mooie verhalen van Meindert Schroor, en tot slot arriveerden we bij de Tuin naast de Branding, een voorbeeld van hoe gezond lokaal duurzaam voedsel geproduceerd kan worden.

Met een mooie bries vertrokken we tot slot naar Lauwersoog, onderweg reflecterend over de vele indrukken die we hadden opgedaan. Doordat we regelmatig overstag gingen werd duidelijk dat een koersverandering altijd gepaard gaat met klapperen van de zeilen en veel actie, maar dat een goed begrip van wat er gaat gebeuren, en een duidelijke taakverdeling en zorg voor draagt dat een koersverandering zo soepel mogelijk gaat. Een mooie metafoor voor de transitie naar een meer duurzame manier van leven.